بررسي مخاطره سلامت تجمع عناصر آرسنيك و روي در گياهان دارويي عرضه ‌‌شده در بازار مصرف شهر‌ همدان

Levels and health risk assessment of As and Zn in Shirazi thyme, sweet violet, pennyroyal and jujube marketed in Hamedan City

استفاده از گياهان دارويي در ارتقاي سلامت جامعه انساني نقش اساسي دارد. با توجه به اين­‌كه گياهان مهم‌­ترين مسير انتقال فلزات سنگين به زنجير غذايي انسان و چرخه­‌هاي زيستي محسوب مي‌­شوند، اين پژوهش با هدف بررسي مخاطره سلامت تجمع فلزات سنگين آرسنيك و روي در آويشن شيرازي، بنفشه، پونه و عناب عرضه ­شده در بازار مصرف شهر همدان در سال 1394 انجام يافت. بدين منظور پس از تهيه 3 نمونه از هر گياه دارويي و هضم اسيدي نمونه‌ها مطابق روش استاندارد، غلظت تجمع‌­يافته عناصر توسط دستگاه جذب اتمي در سه تكرار خوانده شد. هم­‌چنين پردازش آماري نتايج نيز توسط نرم‌­افزار آماري SPSS انجام يافت. نتايج نشان داد كه بيشينه ميانگين غلظت تجمع‌­يافته عناصر آرسنيك و روي در نمونه‌هاي گياهان دارويي بر حسب ميكروگرم در كيلوگرم با 0/026±0/035 و 520±1880 به­‌ترتيب مربوط به آويشن شيرازي و بنفشه مي‌­باشد. نتايج محاسبه شاخص مخاطره سلامت براي همه نمونه‌­ها كوچك‌­تر از يك بود. همچنين مقايسه ميانگين غلظت عناصر با استانداردهاي سازمان جهاني بهداشت نيز بيان‌­گر آن است كه ميانگين غلظت عناصر آرسنيك و روي در همه نمونه­‌هاي گياهان دارويي مورد آزمايش كم‌­تر از حد استاندارد مي‌­باشد. بنابراين مصرف كنترل‌­شده گياهان دارويي مورد بررسي اثر سوء بهداشتي بر سلامت مصرف‌­كنندگان ندارد. ولي با توجه به قابليت تجمع‌زيستي فلزات سنگين در طولاني‌­مدت، نسبت به پايش دوره­‌اي و منظم گياهان دارويي از نظر غلظت تجمع‌يافته آلاينده‌­هاي شيميايي به‌­منظور حفظ امنيت غذايي توصيه مي‌­شود.

The use of medicinal herbs plays a vital role in improving the health of human society. Since the plants are the most important transmission route of heavy metals into human food chain and biological cycles, this study was conducted to assess the health risk of concentration of As and Zn in Shirazi thyme, sweet viola, pennyroyal and jujube marketed in Hamedan City during 2015. After preparation of 3 samples of each medicinal plant, the samples were digested in acid according to the standard methods. The concentration of each element in the samples was determined using atomic absorption spectroscopy (AAS) in 3 replicates. Statistical analyses were performed using SPSS statistical package. The results showed that the maximum mean concentrations of As and Zn were 0.035±0.026 and 1880±520 µg/kg related to thyme and viola, respectively. The results of health index for all samples were found lower than one. Moreover, the mean concentration of As and Zn in all samples were lower than WHO permissible limits. Although controlled consumption of medicinal plants has not adverse effect on the consumers’ health, concerning to the bioaccumulation of heavy metals in the long-term, regular periodic monitoring of chemical pollutants content especially heavy metals in medicinal plants are recommended for food safety.