«مقام نور در آيه نور»؛ معرفي اصول كيفي نور(طبيعي) منطبق بر متون قرآني جهت كاربست در فضاهاي عبادي معاصر

تجلي متافيزيك نور بر فيزيك بنا، آن را اصلي‌ترين محور زيبايي شناسي معماري اسلامي در عرفان و معنا قرار داده است. نور در معماري سنتي و در فرهنگ اسلامي نمادي از خداوند و وحدت الهي است به همين خاطر جايگاهي خاص در معماري فضاها به خصوص فضاهاي مذهبي مانند مساجد دارد. هنر مقدس هنري است كه در آن حضور حق جاري باشد و ديدن آن، انسان را به ياد خداوند بيندازد و معماري قدسي اسلام بيش از هر چيز در وجود مسجد تجلي يافته است. امروزه در مساجد معاصر كمتر به مقوله نور به عنوان يك عنصر هويت‌بخش توجه شده است. هدف از نگارش اين مقاله شناسايي خصوصيات كيفي نور (طبيعي) بر اساس متون قرآني در راستاي تحقق‌پذيري فضاي معنوي مي‌باشد. آيه 35 سوره نور، كامل‌ترين آيه نوري قرآن محسوب مي‌شود كه فهم آن، منوط به شناخت كامل يكايك كلمات و آنگاه تركيب مفاهيم و جملات آيه است؛ چندان كه بدون چنين شناختي دست يافتن به مقصد و تفسير آيه، مشكل مي نمايد. لذا نگارنده بر اساس تاويل هاي صورت گرفته توسط اين مقاله برگرفته از پايان‌نامه دكتري معماري اسلامي با عنوان «مقام نور؛ ارزيابي كمي و كيفي نور(روز) در مساجد تاريخي تبريز با رويكرد معنويت بخشي به فضا» مي‌باشد كه توسط نگارنده اول و با راهنمايي نگارنده دوم در دانشكده معماري و شهرسازي دانشگاه هنر اسلامي تبريز در حال انجام است. فلاسفه اسلامي در خصوص آيه نور و بررسي مفاهيم مستتر در اجزاي اين آيه، مشخصات كيفي نور(طبيعي) را استخراج نموده است.روش تحقيق به كار رفته در اين تحقيق استدلال منطقي با تكنيك توصيفي و تحليلي مي باشد. يافته‌ اصلي تحقيق، استخراج هفت اصل مربوط به خصوصيات كيفي نور(طبيعي) از آيه نور مي باشد. اين اصول عبارتند از:اصل هستي بخشي، اصل سلسله مراتب، اصل عدالت، اصل نفي ماده، اصل استمرار و تداوم، اصل حركت و جهت و اصل آيتي. بديهي است كه با حضور كيفي نور(طبيعي) در فضاي عبادي، مفاهيم عيني و ذهني در فضا بوجود آمده و باعث حس معنويت (سير از ظاهر به باطن) توسط مخاطب و در نهايت افزايش تعلق به مكان مقدس را منجرخواهد شد