ساغر ضيافت؛ تفسير يك نقش مايه باستاني با كمك ساغرهاي ملامچه، كاني كوتر و حسنلو

Banquet Beaker; Interpreting an Ancient Object in the Pase of Pottery Beakers from Mala Mcha, Kani Koter and Hasanlu

در بين نقوش برجاي مانده مربوط به دوران تاريخي ميان رودان و ايران، از هزاره سوم قبل ازميلاد تا اواسط هزاره نخست قبل ازميلاد، نقشي از يك شئ خاص در دست خدايان، شاهان و اشراف زادگان ديده مي شود كه گاهي نماي ظاهري آن بسيار شبيه به يك ساغر و گاهي نيز شبيه گل لوتوس است. تاكنون درباره ماهيت و كاربري دقيق شئ مذكور اظهارنظر روشني از سوي پژوهشگران ارائه نشده است. اخيرا در كاوش گورستان مانايي ملامچه و نيز در گور عصر آهني كاني كوتر در محدوده زيويه مجموعا هفت عدد ساغر سفالي يافت شده كه داراي بدنه باريك و دهانه ايي گشاد هستند كه در برخي موارد ساده و در برخي موارد منقوش اند و ظاهري شبيه به گل لوتوس دارند. در كاوش هاي تپه حسنلو نيز يك ساغر لعاب دار با ويژگي هاي مشابه نمونه هاي ملامچه و كاني كوتر به دست آمده است. با توجه به مفهوم نمادين گل لوتوس در فرهنگ هاي باستاني و نيز فرم و تزيين آن ها، به نظر مي رسد كه ساغرهاي مورد بحث كاربري ويژه اي داشته اند. علاوه بر اين به نظر مي رسد كه نمونه هاي ملامچه و كاني كوتر از لحاظ شكل و كاربري احتمالي، با برخي از نمونه هاي نقوش مورد بحث در اين نوشتار قابل مقايسه است. احتمالا اين نوع ساغر چه در نقوش روي اشياء باستاني مختلف و چه در اين مكان ها يا نقاط ديگر، جزو ظروف معمولي با كاربري عمومي نبوده؛ بلكه به نظر مي رسد كه توسط اشخاص بلندمرتبه در مراسم ها و ضيافت هاي ويژه و شايد هم براي نوشيدن مايعات خاص استفاده مي شده است. گور كاني كوتر غني است و بافت گورهاي حاوي ساغرهاي ملامچه به لحاظ گورآوندها غني تر از ساير گورها بوده و به نظر مي رسد كه استفاده كنندگان از اين ساغرها از موقعيت برتري نسبت به سايرين برخوردار بوده اند. ساغر حسنلو نيز به همراه ظروف لعاب دار محلي و مشابه نمونه هاي شاخص محلي و بين النهريني و در اتاقي ويژه به دست آمد. در نقوش برجاي مانده نيز استفاده كنندگان از ساغرها، داراي موقعيت برتر اجتماعي نسبت به ديگران هستند. در اين مقاله علاوه بر مقايسه شكل ظاهري ساغرهاي به دست آمده از ملامچه با نقوش برجاي مانده از دوره هاي پيشين، آزمايش كروماتوگرافي نيز بر روي ساغرها انجام شد كه متاسفانه، هيچ گونه داده آزمايشگاهي مبني بر كاربرد آن به دست نيامد.

Among the ancient motifs from Iran and Mesopotamia, some pictures showing special shaped beakers can be seen but unfortunately no explicit comment has been made on the nature and function of these forms by researchers. Recently, 7 pottery beakers have been found in a Mannaean cemetery (Mala Mcha) and and Iron Age grave (Kani Koter) in northwestern Iran and authors are believed that their shape and possible function are compatible with some of these ancient motifs dating back from the third millennium B.C. to the Achaemenid period. A glazed beaker from Tepe Hasanlu which belongs to Iron Age II also has the same characteristics as the Mala Mcha and Kani Koter examples. Considering the symbolic meaning of the Lotus flower in ancient cultures, as well as their form and decoration, it seems that the Mala Mcha, Kani Koter and Hasanlu pottery beakers have a special application. Previously some researchers in some cases have interpreted these motifs as a Barsom (Barsam) or flower (often lotus). The authors propose that these objects that can be seen on ancient reliefs or ivories are simple or painted beakers equivalent to the clay beakers unearthed in these sites. Probably this type of beaker was not used as normal container, but it seems to have been utilized by high-level people during special events and banquets perhaps for drinking prized liquids. In addition, it seems that the samples of the Mala Mcha, Kani Koter and Hasanlu in terms of shape and possible there function, are comparable with some of the patterns of the motifs discussed in this paper. The grave of Kani Koter is rich and belonged to a warrior of high status. Also the graves of Mala Mcha which had pottery beakers were richer than other graves, and it seems that the users of them have superior position over others. The glazed beaker of Hasanlu was as well as obtained from a room with local and Mesopotamian specimens in a special room. In ancient motifs, users of these objects have a superior social position than others. In this paper, in addition to comparing the shape of the beakers of Mala Mcha, Kani Koter and Hasanlu with the remaining ancient motifs, Chromatography experiments were carried out which unfortunately, did not receive any laboratory data on its application.