اثر رطوبت خاك و لجن فاضلاب بر كارايي مصرف آب و غلظت برخي عناصر در گياه يونجه

در اين پژوهش اثر متقابل رطوبت خاك و لجن فاضلاب بر وزن شاخساره و ريشه تر، كارايي مصرف آب و غلظت برخي عناصر در يونجه (Medicago sativa L.) رقم قره‌يونجه در شرايط گلخانه‌اي در يك خاك لوم بررسي گرديد. آزمايش به‌صورت فاكتوريل و در قالب طرح پايه بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار شامل رطوبت خاك در سه محدوده 50–34، 75–56 و 100–81 درصد ظرفيت مزرعه‌اي و لجن فاضلاب در چهار سطح (0، 15، 30 و 60 گرم بر كيلوگرم خاك) انجام شد. در زمان گل‌دهي يونجه به ميزان 10 درصد، وزن شاخساره و ريشه تر، غلظت نيتروژن، پتاسيم، كلسيم، منيزيم، سديم، آهن، روي، مس، منگنز و كارايي مصرف آب يونجه تعيين شد. نتايج نشان داد كه اثرهاي اصلي و متقابل لجن فاضلاب و رطوبت خاك بر وزن شاخساره و ريشه تر، كارايي مصرف آب و غلظت عناصر يونجه معنادار بود (p≤0.01). با كاهش رطوبت خاك، وزن شاخساره و ريشه تر، كارايي مصرف آب، غلظت آهن ريشه و شاخساره و غلظت فسفر و سديم ريشه كاهش (p≤0.05) و غلظت روي شاخساره و غلظت مس ريشه و شاخساره افزايش يافت (p≤0.05). اثر رطوبت خاك بر غلظت نيتروژن، پتاسيم، كلسيم، منيزيم، روي و منگنز ريشه به سطح لجن فاضلاب بستگي داشت. با مصرف لجن فاضلاب و افزايش مقدار آن، غلظت منيزيم، آهن، روي، مس و منگنز ريشه و شاخساره و غلظت فسفر، پتاسيم و كلسيم ريشه افزايش يافت (p≤0.05). با افزايش مقدار لجن فاضلاب مصرفي، وزن شاخساره و ريشه تر ابتدا افزايش و پس از رسيدن به يك بيشينه كاهش يافت (p≤0.05). اثر لجن فاضلاب بر كارايي مصرف آب به مقدار رطوبت  خاك بستگي داشت. در رطوبت مطلوب (100–81 درصد)، با افزايش مصرف لجن فاضلاب، كارايي مصرف آب افزايش يافت (p≤0.05)، درحالي‌كه در شرايط تنش كمبود آب (50–34 درصد)، مصرف لجن فاضلاب تا سطح 30 گرم بر كيلوگرم خاك، كارايي را افزايش، اما در سطح 60 گرم بر كيلوگرم بر اثر افزايش شوري محلول خاك، كارايي مصرف آب را كاهش داد (p≤0.05). براي افزايش كارايي مصرف آب و بهبود تغذيه و رشد گياه يونجه در شرايط مشابه، مصرف 30 گرم لجن فاضلاب بر كيلوگرم خاك در شرايط با و بدون تنش كمبود آب مي‌تواند توصيه شود. هرچند استفاده از لجن فاضلاب در اين آزمايش نتايج مفيدي داشته است، اما بايد به خطرهاي احتمالي فلزهاي سنگين در مصرف طولاني‌مدت اين پسماند آلي توجه شده و از آن جلوگيري شود.