مطالعه تطبيقي علت تامه و ناقصه در فلسفه با سبب و شرط در علم اصول

عليت كه از مبادي وجود و انديشه است، از مباحث مهم در حوزه معارف ديني به شمار مي‌رود. متفكران شيعه به عنوان جرياني عقل‌گرا، همواره از اصل عليت دفاع كرده و به تبيين احكام و اقسام آن پرداخته‌اند. تقسيم علت به تامه، ناقصه، حقيقي، معد، بسيط، مركب، قريب، بعيد و... در فلسفه، و تقسيم به سبب، شرط، مقتضي، مانع و معد و... در علم اصول، از جمله مباحث مشترك ميان اين دو علم است. فلاسفه اين تقسيم را بيشتر به روش حصر ثنايي انجام داده و دانشمندان علم اصول ناظر به اعتبارات فقهي و عملي، تقسيمي چندگانه ارائه كرده‌اند. در اين مقاله با روش تحليلي، به مطالعه تطبيقي تقسيمات علت در اين دو علم پرداخته و با نقد تبيين اصولي نشان داده‌ايم كه تقسيم علت به روش ثنايي، از انسجام و اتقان بيشتري برخوردار، و با اشكالات كمتري مواجه است. ضمن آنكه مي‌توان برخي تقسيمات علت در دانش اصول را بر اساس تقسيم رايج در فلسفه تفسير كرد.