تناوب مفعول - موضوع حرف اضافه‌اي در زبان فارسي

به بازنمايي هاي متفاوت مفعول به عنوان يك موضوع فعلي «تناوب مفعولي» گفته مي شود. تناوب مفعولي مطالعه شده در اين مقاله رابطۀ بين دو ساخت نحوي از يك فعل است كه در آن مشارك دوم در يك ساخت در نقش مفعول مستقيم و ساخت ديگر در نقش موضوع حرف اضافه اي ظهور مي يابد. افعال زيادي در زبان فارسي داراي اين نوع تناوب هستند كه از بارزترين آنها فعل هاي مصرفي، ادراكي، اشتياقي و تماسي است. در اين جستار به توصيف تناوب مفعولي در ساخت اين فعل ها از ديدگاه دستور نقش و ارجاع مي پردازيم و عوامل معنايي مؤثر بر اين تناوب را تبيين مي‌كنيم. داده هاي مرتبط از پيكرۀ وابستگي نحوي زبان فارسي، مكالمات گونۀ گفتاري فارسي معيار و متن سخنراني ها يا برنامه هاي تلويزيوني استخراج شده و در چارچوب اين نظريه بررسي مي شود. اين مطالعه نشان مي دهد كه ساخت تناوب مفعولي در زبان فارسي انتخاب بين يك موضوع فرانقش و يك موضوع غيرفرانقش است و به نمود فعل و (نا)مشخص بودن مشارك دوم بستگي دارد.