مسئوليت مدني خسارت ناشي از حمل و نقل مواد هسته‌اي در حقوق ايران و مقررات بين‌الملل

انرژي هسته‌اي با وجود نياز روزافزون به آن در صنعت، پزشكي و مراكز تحقيقاتي به‌ صورت بالقوه براي جان و مال انسان و سلامت محيط ‌زيست خطرناك است. حمل مواد هسته‌اي بر ميزان اين خطر افزوده و كنترل آن را دشوارتر كرده است. گستردگي و شدت خسارت ناشي از حمل ‌و نقل مواد هسته‌اي، آژانس بين‌المللي انرژي اتمي را بر آن داشته است كه با هدايت كردن مسئوليت به سمت بهره‌بردار و پذيرفتن نظريه‌ي خطر و مبناي مسئوليت محض، در حداقل زمان ممكن، حداكثر خسارت جبران شود. البته مسئوليت اوليه‌ي بهره‌بردار فعاليت‌هاي هسته‌اي، دولت را از مسئوليت بين‌المللي خود در قبال نقض تعهدات بين‌المللي راجع به استقرار ايمني و پيشگيري از خسارت هسته‌اي مبرا نمي‌كند. با وجود دست يافتن ايران به فناوري انرژي هسته‌اي و پراكندگي جغرافيايي سايت‌هاي هسته‌اي، مقررات داخلي مربوط به حمل‌ونقل اين مواد از جامعيت كافي برخوردار نيست، بنابراين شايسته است قانون‌گذار هم‌سو با مقررات بين‌المللي، مقرراتي خاص راجع به مسئوليت محض بهره‌بردار فعاليت‌هاي هسته‌اي وضع كند. در جستار حاضر سعي شده با روش توصيفي و تحليلي، ضمن تبيين و ارزيابي وضع موجود در نظام حقوقي ايران و حقوق بين‌الملل، در مورد مسئوليت مدني خسارت ناشي از فعاليت‌هاي هسته‌اي، به تحليل وضع مطلوب بپردازد.

Despite the ever-increasing need for nuclear energy in agriculture, industry, medicine and research centers, it is potentially dangerous for human life property and environmental health. This is while the carrying of nuclear material has more risk and controlling it is difficult. The visive extent and severity of the damages caused by transportation of nuclear materials did not lead to negligence of compensating these damages by international community. International Atomic Energy Agency (IAEA) have adopted safety standards and strict liability rules to make compensate these damages in the short possible time. However, despite Iran's nuclear power technology and the geographic dispersion of nuclear sites in the country, there are no effective and enough laws and regulations relating to the transportation of these materials. Thus it is up to Iranian legislator with consideration of world experiences and along with international rules, take legal steps to prevent risks, create a safe transportation process, and provide maximum compensation for the damages. This article comparatively is going to study laws and regulations relating to the transport of nuclear materials in Iran the and International Atomic Energy Agency and other international documents.