شواهدي از عناصر تزئيني سفا لهاي عصر مفرغ قديم ياني قتپه

New Evidence from Decorative Patterns of Early Bronze Age Pottery at Yanik Tepe, Iran

شروع بررسي و كاوش‌هاي باستان‌شناسي در شمال‌غرب ايران از 1948 م. به‌بعد، نشانه‌هايي از تحولات فرهنگي كه در روند جابه‌جايي جمعيتي به‌وجود آمده بودند را مشخص مي‌كرد. مهاجراني كه بر اثر تغييرات زيست‌محيطي يا افزايش جمعيت و كمبود منابع زيستي در اواخر هزارۀ چهارم و اوايل هزارۀ سوم قبل‌ازميلاد در گسترۀ وسيعي از شرق‌باستان از شمال‌شرق آناتولي تا جنوب لوانت استقرار پيدا كردند. اين دورۀ فرهنگي در ادبيات باستان‌شناسي، دورۀ ماوراء‌قفقاز قديم يا فرهنگ كوراارس ناميده شده است. شاخصۀ اين فرهنگ در بُعد سفالگري، ساخت و توليد گونه‌اي از سفال سياه‌رنگ صيقلي، داغ‌دار منقوش با معماري مدور و راست‌گوشه است. هدف اصلي از ارائۀ اين پژوهش، دستيابي به چگونگي ارتباط شكلي و نوع نقوش سفال‌هاي اين محوطه است كه در پي سامان‌دهي مخازن موزۀ ملي در سال 1383 ه‍.ش. شناسايي، ثبت و مطالعه گرديد. پرسش محوري اين پژوهش را مي‌توان اين‌گونه مطرح كرد كه سفالگران مهاجر، تجارب هنري خاستگاه اوليۀ خود را تا چه‌حد توانستند بر سبك هنري اين سفال‌ها نشان دهند؟ داده‌هاي اين پژوهش براساس مطالعات موزه‌اي و منابع كتابخانه‌اي، جمع‌آوري و موردمطالعۀ تطبيقي قرار گرفت. شيوۀ تجزيه و تحليل اطلاعات از گونۀ كيفي بوده و ازنظر ماهيت پژوهشي در دستۀ پژوهش‌هاي تاريخي-فرهنگي قرار مي‌گيرد. تفكيك آماري سفال‌ها نشان داد كه بيشترين نقش‌ها مربوط به تلفيق الگوهاي هندسي چون نوارهاي تزئيني و ساده با نقش جانوران و پرندگان بوده كه اهميت اين جانوران در بافت زيست‌محيطي منطقه را در روند اقتصاد معيشتي با تمركز بردامداري و شكار نشان مي‌دهد. مقايسۀ اين نقش‌ها با ديگر حوزه‌هاي فرهنگي در گسترۀ جغرافيايي عصرمفرغ قديم در محدودۀ جغرافيايي شمال‌غرب، غرب و مركز فلات ايران تا مناطقي از آناتولي و ماوراء‌قفقاز بيانگر برخي نقوش تأثيرپذير از مبدأ و نقوشي ديگر برروي اين سفال‌ها بومي و محلي بوده است.

Beginning in 1948, archaeological surveys and excavations in northwest Iran brought to light evidence of cultural developments related to the movements of people who colonized vast parts of the Near East from northeast Anatolia to southern Levant in the late 4th and early 3rd millennium B.C., prompted by environmental changes, population boom or shortage of biological resources in their homeland. The period is best known in the archaeological literature as the Early Trans-Caucasian (ETC) or Kura-Araxes culture, and is distinguished, by a disparate black burnished pottery with incised decorations. Here is published for the time a sample of decorative patterns on the related pottery from Yanik Tepe. The main question of the study was: To what extent did the newcomer potters communicated on this pottery the artistic traditions they had brought with themselves from their homeland? Data gathered through museum and library enquiries were used to carry out a comparative study. Data analysis was of qualitative nature, and the study represented one of culture-historical.