بررسي و تحليل گونه‌شناسي سفالينه‌هاي آغاز دوران اسلامي تا پايان دورۀ صفوي منطقۀ همدان

Study and Analysis of Pottery Styles from the Beginning of the Islamic Era to the end of the Safavid Period in Hamadan

وجود مسيرهايي مانند شاهراه خراسان و راه‌ فرعي شاهي در منطقۀ همدان باعث شده است كه اين منطقه به‌عنوان يك چهارراه منطقه‌اي در طول دوران مختلف تاريخي شناخته شود. در دوران اسلامي اين مسيرهاي تجاري و زيارتي باعث پيدايش انواع فرهنگ‌هاي مختلف سفالگري مي‌شوند. باتوجه به تأثيرپذيري فرهنگ‌هاي سفالگري منطقۀ همدان از مناطق بزرگ توليد سفالينه‌هاي اسلامي، در اين پژوهش سعي شده به پرسش‌هايي از قبيل: گونه‌هاي سفالگري دوران اسلامي همدان كدام‌اند؟ كدام گونه‌هاي سفالي منطقۀ همدان از ويژگي‌هاي بومي و محلي برخوردارند؟ پاسخ داده شود. هدف اصلي نيز شناسايي انواع گونه‌هاي سفالي منطقه است كه اين فرآيند ازطريق مطالعۀ داده‌هاي باستان‌شناختي حاصل از بررسي‌ها و كاوش‌‌هاي علمي صورت گرفته است. درطول اين پژوهش تعداد بيش از 12 گونۀ سفالي دوران اسلامي در منطقه شناسايي گرديد. تمامي اين گونه‌ها در بازۀ زماني قرون نخستين اسلامي، قرون مياني و قرون متأخر قرار مي‌گيرند. در قرون نخستين اسلامي منطقه، انواع سفالينه‌هاي سادۀ بدون لعاب، گونۀ منقوش گلي و سفالينه‌هاي اسگرافياتو به‌دست آمده است. دورۀ بعدي مربوط به سفالينه‌هاي قرون مياني است. ازجمله گونه‌هاي سفالي اين دوران منطقه، مي‌توان به انواع سفالينه‌هاي تك‌رنگ، سفالينه‌هاي بدون لعاب با نقوش قالبي، سفالينه‌هاي قلم‌مشكي، سيلوئت (سايه‌نما)، سفالينه‌هاي سلطان‌آباد، سفالينه‌هاي زرين‌فام و گونۀ آبي و سفيد قرون مياني اشاره نمود. آخرين گروه از سفالينه‌هاي دوران اسلامي همدان مربوط به سفالينه‌هاي قرون متأخر است. در اين دوران، توليد گونه‌هايي مانند آبي و سفيدهاي دوران صفوي و سفالينه‌هاي منقوش روي لعاب با نقوش ناشيانه رواج پيدا مي‌كند.

The existence of route such as the Khorassan highway and the Shah’s subway in the Hamadan have made the region known as an important station throughout the historical periods. In the Islamic era, these trade routes have led to the emergence of various types of pottery cultures in the region. Due to the influence of the pottery cultures of Hamadan from the large areas of Islamic pottery production, this research has tried to address the issues such as: the era of Islamic pottery of Hamadan region? Which types of Hamadan region have local cultures? With the aim of identifying various kinds of clay of the Islamic period of the region, which is carried out through the study of archaeological data, a variety of pottery styles of the Islamic Ages are identified and introduced. During this research, more than 12 pottery styles were identified. All these types of pottery date back to the early centuries, the Middle Ages, and the later centuries. In the first centuries a variety of Unglazed pottery’s, Flower-shaped species and Sgraffiato were obtained. In the medieval pottery the types of pottery can be mentioned: Monochrome, Unglazed pottery with marble and mosaic designs, Ghalam Meshki, Silhouette, Lakaby, pottery of Sultanabad, Zarinfam and the Blue and White of the Middle Ages. The last group of Islamic pottery of Hamadan is related to the late centuries. During this period, the production of species such as Blue and White Safavid era and engraved pottery on ghosts with abnormal designs are prevalent.