بازنگري در روش‌شناسي پايش محيطي آلودگي هوا در محوطه‌هاي ميراث صخره‌اي

A Reassessnent of the Enviromental Nonitoring Methodology of Air Pollution in Rock Heritage Sites

ميراث صخره‌اي ايران در ميان انواع هنر صخره‌اي جهان، جايگاه ويژه‌اي دارد. نمونه‌هايي از اين آثار، نظير بيستون در فهرست ميراث جهاني به ثبت رسيده‌اند و بسياري از آن‌ها همچون نقش‌رستم در منظر فرهنگي ميراث جهاني قرار گرفته‌اند. ارتباط اين آثار با محيط در حال توسعه موجبات تهديد آن‌ها در معرض فعاليت انساني، به‌خصوص در شكل آلودگي محيطي را افزايش داده است. خطرات و تهديد آلاينده‌هاي محيطي ايجاد شده در مناطق فوق ناشي از حضور صنايع آلايندۀ خرد و كلان و به‌ويژه مجموعه‌هاي پتروشيمي مي‌تواند تهديد كنندۀ موضوع يكپارچگي چنين منظرهاي فرهنگي قلمداد گردد. به‌همين دليل برنامه‌ريزي جهت پايش دقيق محيطي اين آثار ضروري است و در گام نخست، ضرورت دارد روش‌هاي مختلف پايش آلاينده‌هاي هوايي در ميراث صخره‌اي مورد ارزيابي قرار گيرد. در واقع شيوه‌هاي مختلفي از اندازه‌گيري‌هاي محيطي براي ارزيابي شرايط حفاظت ميراث صخره‌اي در ايران و جهان به‌كار رفته‌اند. در اين ميان، روش‌هاي پايش را مي‌توان به دو گروه مستقيم و غيرمستقيم دسته‌بندي نمود. پرسش اصلي پژوهش در زمينۀ مزايا و معايب هر يك از اين دو شيوه جهت انتخاب سامانۀ مناسب پايش ميراث صخره‌اي است. در اين مقاله، پس از گردآوري اطلاعات برآمده از مشاهدات عيني و مطالعات نظري، داده‌ها از طريق شيوۀ تجزيه و تحليل كيفي حاصل آمده است. در اين تحقيق با بررسي ويژگي‌هاي پايش، شيوۀ پايش مستقيم جهت شناخت بستر محيطي ميراث صخره‌اي و كنترل آن ضروري تشخيص داده شده است. در اين‌ميان تجارب جديد حفاظت در محوطه‌هاي تاريخي مي‌تواند نگراني در مورد محدوديت مربوط به ايجاد زيرساخت‌هاي انرژي را برطرف نموده و هزينۀ پايش ممتد ميراث صخره‌اي را كاهش دهد؛ لذا نتايج حاصل، علاوه‌بر دارا بودن ارزش‌هاي بنيادي و نظري، كاربردي نيز خواهند بود.

The rock art heritages all across Iran have a exceptional importance compared to the rock arts of the world. For example, the Bistoon rock art complex is listed on the World Heritage Sites and some others, like Naghsh-e-Rustam, are located in the cultural landscape of World Heritage. The entities of such rock heritages to an evolving environment, have been threatened, especially with the increase in air pollutants. Threats of Environmental Pollutants might have endangered the Integration of these Cultural Landscapes. The presence of these pollutants is due to the presence of large and small pollutant industries, especially petrochemical complexes. For the first step, it is necessary to evaluate different methods of monitoring air pollutants on rock cultural heritage. Various methods of environmental measurements have been used to assess the condition of the rock heritage. These monitoring techniques can be divided into direct and indirect methods. The main research question is about the advantages and disadvantages of each of these two methods for choosing the suitable rock heritage monitoring system. In this article, next to gathering information from objective observations and theoretical studies, the data were obtained through qualitative analysis. In this article, after examining the characteristics of these two methods, the type of direct monitoring required has been identified to identify air pollutants and control the rock heritage. Meanwhile, new conservation experiences in historic sites can reduce concerns about energy infrastructure constraints and reduce the cost of continuous monitoring of rock heritage. Therefore, the results will be applied in addition to having fundamental and theoretical values.