ارزشگذاري اقتصادي كاركرد حفظ حاصلخيزي خاك در اكوسيستم هاي مرتعي احياء شده مناطق خشك (مطالعه موردي: پروژه بين المللي ترسيب كربن خراسان جنوبي)

حفظ و نگهداري خاك و جلوگيري از رخداد و تشديد فرسايش از مهمترين كاركردهاي محيط زيستي مراتع به حساب مي­آيد. به همين دليل برآورد هزينه­هاي فرسايش خاك از موضوعاتي است كه در سال­هاي اخير مورد توجه اقتصا­د ­دانان محيط­زيست، كشاورزي و برنامه­ريزان توسعة اقتصادي قرار گرفته است .هدف از تحقيق حاضر، استفاده از روش جايگزيني مواد مغذي جهت تعيين ميزان افزايش ارزش اقتصادي حفظ حاصلخيزي خاك در مراتع احياء شده توسط پروژۀ بين­المللي ترسيب كربن در منطقۀ حسين آباد غيناب استان خراسان جنوبي، طي سال­هاي 1393-1388 مي­باشد. براي آشكار شدن بيشتر نقش افزايش پوشش گياهي بر افزايش ارزش حفظ حاصلخيزي خاك، مراتع تخريب يافته همجوار، به­عنوان شاهد در نظر گرفته شد و مبناي مقايسه قرار گرفت. جهت انجام تحقيق ابتدا اطلاعات مربوط به ميزان هدررفت خاك و مقادير عناصر غذايي خاك شامل نيتروژن، فسفر و پتاسيم (NPK) حفظ شده در اثر فعاليت­هاي احيايي انجام گرفته، براي سال­هاي 92-88 از گزارشات پايش و ارزيابي پروژۀ بين­المللي ترسيب كربن استخراج گرديد و براي تعيين اين مقادير براي سال 93، برآورد ميزان فرسايش بادي با استفاده از مدل اريفر (IRIFR) صورت گرفت. همچنين براي اندازه­گيري مقادير NPK از پروفيل­هاي حفر شده در محدوده­هاي مورد مطالعه و مناطق شاهد، نمونه­هاي خاك برداشت گرديد و پس از الك نمودن و انتقال نمونه­هاي خاك به آزمايشگاه خاكشناسي، مقدار NPK اندازه­گيري شد. مقدار خاك حفظ شده براي هر سال از تفاضل مقادير فرسايش خاك در منطقه احياء شده و منطقه شاهد تعيين گرديد و در آن مقدار NPK حفظ شده مشخص شد. در ادامه با برآورد هزينه­هاي لازم براي جايگزين نمودن عناصر حفظ شده خاك(NPK) ، با استفاده از كود­هاي شيميايي، ارزش اقتصادي خاك حفظ شده برآورد گرديد. نتايج نشان داد ارزش منافع حاصل از كاركرد حفظ حاصلخيزي خاك در نتيجۀ افزايش پوشش گياهي با احتساب ارزش آتي براي سال پايه 1393، 94/1 ميليارد ريال مي­باشد. بنابراين ارزش اقتصادي هر هكتار مرتع در اين منطقه بر اساس اين كاركرد در طول سال­هاي پس از اجراي پروژه، 5/367244 ريال است. بديهي است اگر هزينۀ نيروي كار براي كودپاشي و هزينۀ بازسازي خسارت­هاي ناشي از فرسايش خاك نيز در محاسبات منظور شود ارزش مرتع از حيث حفظ حاصلخيزي خاك و كاهش فرسايش، بهتر نشان داده خواهد شد.