دامنه‌ي كاربرد قدرت تشخيصي كارشناسان در تداركات عمومي ايران: مطالعه‌ي اختصاصي چهار شركت زيرمجموعه‌ي پالايش و پخش فرآورده‌هاي نفتي

Application scope for professional recognition of Public Procurement in Iran

تداركات عمومي از مناقشه‌برانگيزترين حيطه‌هاي سازماني در بخش عمومي است. در سراسر دنيا راهكارهاي متنوعي براي ارتقاي سلامت و كاهش فساد در اين حيطه مورد استفاده قرار مي‌گيرد. همگام با رويكردهاي بين‌المللي كه سياست‌ها و ابزارهايي را براي بهبود عملكرد نظام‌هاي ملي تداركات عمومي پيشنهاد مي‌كنند، رويكردهايي مديريتي نيز از سوي پژوهش‌گران مختلف مطرح شده‌ كه تلاش مي‌كنند تدابيري سازماني را براي ارتقاي عملكرد و كارآمدي تداركات عمومي ارائه دهند. اين مطالعه در پي پاسخ به اين سوال است كه كارشناسان تداركات عمومي در ايران به عنوان عاملان اجرايي چگونه از «قدرت تشخيصي» خود بهره مي‌برند و چه عواملي بر دامنه‌ي كاربرد قدرت تشخيصي آن‌ها تاثير مي گذارد؟. در اين مقاله، ابتدا ادبيات تخصصي تداركات عمومي از منظر عامليت كارشناسان مورد بررسي قرار گرفته و سپس ويژگي‌هاي عامليت در تداركات عمومي چهار شركت زيرمجموعه‌ي شركت پالايش و پخش فرآورده‌هاي نفتي ايران بر اساس خصوصيات بخش عمومي اقتصاد ايران (به عنوان زمينه‌ي نهادي تداركات عمومي) شناسايي شده است. روش كيفي مورد استفاده در اين پژوهش موردپژوهي و شامل استفاده از ابزارهاي گروه كانوني و مصاحبه‌ي عميق با نخبگان تداركات عمومي بوده است. نتايج حاصله از آن حكايت دارند كه كارشناسان تداركات عمومي در سازمان‌هاي مورد مطالعه به دليل غلبه‌ي عوامل حقوقي و نهادي در سطوح سازماني، وزارتي و قضايي، عملاَ در پاره‌اي امور شأن «عامليت» ندارند و قدرت تشخيصي خود را صرفاً در هماهنگي با مديران در دامنه‌اي محدود و كنترل شده به كار مي‌گيرند.

Abstract: Public Procurement is one of the most challenging areas in public organizations. Around the world, different solutions are devised to combat corruption and enhance healthy work environment in public procurement. Aligned with international approaches proposed for improving performance in public procurement systems, policies and tools, there are also some management approaches to improve organizational performance and productivity in public procurement. This research focuses on how public procurement professionals, as executive agencies use their recognition power and what factors may affect their recognition power. We first, reviewed relevant literature on public procurement and agency theory. Then, special characteristics of public procurement in Iran are discussed and evaluated. We used a qualitative research approach that contained semi-structured interviews of experts and focus groups as well. The results show that, in most situations, public procurement professional in Iran do not possess full agency powers due to limiting legal, organizational and political factors. They simply have to coordinate themselves with their superiors within their limited and controlled authorities