پويش فضايي شهر اسلامي بر اساس نظريه پيچيدگي؛ نمونه موردي: بخش مركزي شهر تهران

Spatial Dynamics of Islamic City Based on Complexity Theory; Case Study: Tehran Central District

شهر هميشه پويا و در حال تحول است. اين پويايي و تحول در شهرهاي اسلامي، تحت تاثير تنوعي از عوامل برون زا و درون زا، ظهور پيچيده اي داشته است. لذا هدف اين پژوهش مطالعه و بررسي پيچيدگي هاي پويش فضايي شهر اسلامي از منظر نظريه پيچيدگي و برنامه ريزي اين پويايي ها از نگاه انگاره شهر به عنوان يك سيستم پيچيده است. روش تحقيق اين پژوهش مبتني بر روش توصيفي- تحليلي و روش گردآوري داده ها بر پايه روش اسنادي و ميداني است. نمونه آماري پژوهش را 85 نفر از مديران شهري و كارشناسان شهرداري (شاغل در منطقه 12، نواحي شش گانه آن و نواحي 1 و 2 منطقه 11) تشكيل مي دهند كه بر اساس فرمول كوكران تعيين شده اند. با به كارگيري روش و نرم افزار مكتور و انتخاب بخش مركزي شهر تهران به عنوان محدوده مورد مطالعه، نتايج زير حاصل شد: نخست، در دهه هاي اخير عوامل و فرايندهاي گوناگوني در پويش فضايي شهر تهران (به عنوان يك شهر اسلامي و مسلمان نشين) و بخش مركزي آن نقش داشته اند كه آن را به عنوان يك سيستم پيچيده معرفي مي كنند. دوم، تنوع بازيگران فضايي با مواضع متفاوتي از واگرايي، همگرايي و رقابت در پويش فضايي بخش مركزي شهر تهران حكايت از تنوع، پيچيدگي و گوناگوني عناصر مداخله در برنامه ريزي شهري در اين محدوده دارد. يعني در مطالعه و برنامه ريزي شهر اسلامي نمي توان به يك عامل مانند مدرنيسم يا جهاني شدن اكتفاء كرد و بايد تنوع و گوناگوني فرايندها و بازيگران فضايي را در قالب نظريه پيچيدگي مورد مطالعه قرار داد و با توجه به اين تنوع، تمام برنامه ها و طرح هاي شهري را برنامه ريزي كرد.

City is always dynamic and undergoing transformation. This dynamic in Islamic cities has been influenced by variety of exogenous and endogenous factors and has gotten complexity form. Therefore, the purpose of this research is the study of complexities of Islamic city spatial dynamics from the perspective of complexity theory and planning of these dynamics from the viewpoint of city as a complex system. Research Method in this paper is based on descriptiveanalytical method and data collection method, based on documentary and field method. The statistical sample of the research consists of 85 urban managers and municipal experts (working in region 12, its six districts and Districts 1 and 2 of region 11), who have been identified based on the Cochran's formula. Using the Mactor method and software and selecting the central part of Tehran as the study area, the following results were obtained: First, in recent decades, various factors and processes have played a role in the spatial dynamics of Tehran (As an Islamic and Muslim city) and its central part ,as They introduce it as a complex system. Second, the diversity of space actors with different positions of divergence, convergence and competition in the spatial dynamics of the central part of Tehran indicates the diversity, complexity and variety of elements involved in urban planning in this area. That is, in the study and planning of the Islamic city, one cannot rely on a single factor such as modernism or globalization, and the diversity of space processes and actors must be studied in terms of complexity theory, and all plans in urban planning have to consider this diversity.