تحليل نابرابري‌هاي بين نواحي شهري بر اساس شاخص‌هاي اجتماعي، اقتصادي و كالبدي با استفاده از مدل‌هاي كمي و آمار فضايي (نمونه موردي: شهر مهاباد)

Analysis of the disparities between urban areas, based on social, economic and physical Indicators, using Quantitative models and spatial statistics (Case Study: The city of Mahabad)

توجه به جنبه‌هاي ساختار فضايي شهر از حيث برخورداري از شاخص‌هاي مختلف بسيار ضروري است زيرا ساختار فضايي شهر داراي سيستمي منسجمي است كه از اجزا و عناصر گوناگون تشكيل شده است كه ناپايداري هر كدام از اين عناصر، بر كل مجموعه و ساختار شهري تاثيرگذار است. بر اين اساس هدف پژوهش حاضر، سنجش عدالت فضايي و الگوي توزيع شاخص‌هاي فضايي و مشخص كردن ميزان تمركز در شاخص‌هاي مذكور است. روش پژوهش: روش تحقيق حاضر توصيفي- تحليلي است. در اين پژوهش با بكارگيري شاخص‌هاي جمعيتي- اجتماعي، اقتصادي و كالبدي و همچنين مدل ويكور، مدل تحليل خوشه اي، ضريب جيني و ضريب موران به رتبه بندي و سطح بندي نواحي شهري و همچنين سنجش ميزان تمركز و خودهمبستگي فضايي در شهر مهاباد در سال 1394 پرداخته شده است. يافته‌ها: يافته‌هاي حاصل از مدل و يكور نشان داد كه در مجموع بيشتر نواحي شهري مهاباد با توسعه نيافتگي يا توسعه نه چندان مطلوب روبرو هستند. در ادامه با استفاده از ضريب جيني و ضريب موران مشخص شد كه در شاخص‌هاي تاسيسات و خدماتي شهري بيشترين تمركز را شاهد هستيم به طوريكه اين تمركز با خود همبستگي فضايي چنداني روبرو نيست زيرا در بيشتر موارد توزيع شاخص‌ها تنها در يك ناحيه خاص متمركز بوده نه در چند ناحيه مجاور. نتيجه گيري: مشخص شد كه در بيشتر موارد كانون‌هاي برخودار در شمال و شمال غربي شهر و كانون‌هاي محروم در جنوب شهر مهاباد مشاهده مي‌شوند؛ لذا توجه به كاهش نابرابري‌ها و حركت به سوي توسعه متوازن در زمينه تاسيسات و خدمات شهري بايد در اولويت برنامه ريزي و مديريت شهري قرار بگيرد.

Introduction and Purpose of the Research: Paying attention and concentrating on the spatial structure of the city in terms of possession of various indicators is quite necessary because the spatial structure of the city has a coherent system which consists of various elements and components. That is in a way that transience of each and every one of these elements affects the whole set and urban structure. Based on this fact, the aim of this research is evaluating the rate of spatial justice and the distribution pattern of spatial indicators and determining that rate of concentration in the mentioned indicators. Method: The research method is descriptive-analytic. In this research, by utilizing demographic-social, economic and skeletal indicators and also using VICOR, cluster analysis models, Gini coefficients and Moran coefficients, leveling and rating urban areas and measuring and spatial concentration and autocorrelation of the city of Mahabad in the year of 1394 is done. Findings: Results from VIKOR model showed us that the most urban areas of the city of Mahabad are undeveloped or not developed in a favorable way. Consequently, using Gini and Moran coefficients it has been cleared that facilities and urban services are concentrated the most, as this concentration has not faced a notable autocorrelation. That is because in the most cases, the distribution of the indicators was focused on a particular area, but not in several adjacent areas. Conclusion: It is determined that in the most cases, the spots that are possessed and allocated are placed in the north and northwest of the city and deprived spots are placed in south of the city of Mahabad. Therefore, paying an undivided attention to a decrease in inequalities and move to a balanced development in terms of facilities and urban services must be prioritized in urban management and planning.