تحليلي از تداوم انقلابي گري روحانيت در جمهوري اسلامي ايران در بستر جامعه شناختي سياسي

An Analytic Study of Perpetuated Revolutionarism of Clergymen in the Islamic Republic of Iran in the Politico-sociological Ground

با توجه به اينكه روحانيت در حوزه علميه ايران نسبت به نظام سياسي پهلوي، به‌طور كلي سه رويكرد اصلاح‌گري، انقلابي­ گري و محافظه­ گري/ سنتي داشته است، و از آنجا ­كه انقلاب اسلامي، روحانيت را به صورت بارزي به دو طيفِ روحانيت انقلابي و روحانيت غيرانقلابي تقسيم كرده­ است، هدف مقاله حاضر شناساندن نقاط قوت و ضعف رويكرد انقلابي از ميان رويكردهاي سه­ گانه­ روحانيت؛ نسبت به تغييراتِ سياسي، اجتماعي در دوران جمهوري اسلامي ايران بوده است. براي دستيابي به چنين هدفي پرسش‌هاي اصلي تحقيق اين است كه عكس‌العمل­ هاي روحانيون انقلابي نسبت به تغييرات سياسي و اجتماعي چگونه بوده و رويكرد انقلابي در اين 38 سالِ استقرار جمهوري اسلامي ايران، چه جايگاهي را در تجديد بناي محيط اجتماعي و انساني جديد به خود اختصاص داده است؟ مدعاي نويسنده اين است كه رويكرد انقلابي نتوانسته است به اهداف و آرمان­ هاي اجتماعي و سياسي خود دست يابد، چون از سويي «نه» قادر بوده از سايه سنگين رويكرد سنتي رهايي يابد و «نه» از رويكرد اصلاحي بهره­ مند شود و از سوي ديگر، به دليل ضعف دروني خود نتوانسته است تغييرات مورد نظرش را در ابعاد فرهنگي، اجتماعي و سياسي عملي كند؛ چون در تفكيك ميان دو «من»، يعني منِ انقلابي و منِ حامي نظام سياسي دچار مشكل خواهد بود، چون آنچه «منِ» انقلابي­ روحانيت از او مي­خواهد با آنچه «منِ» حامي نظام سياسي جمهوري اسلامي از او مي‌خواهد مي ­تواند دو چيز باشد كه گاهي نيز به تعارض منجر مي­ شوند و تفكيك اين دو «من» كاري بسيار دشوار است. نويسنده تلاش كرده است با روش انتقادي و با رويكرد جامعه‌شناسي سياسي به مسئله انقلابي­ گري حوزويان و مسائل مرتبط با آن به عنوان پديده ­اي اجتماعي بپردازد. دستاورد و نتايج اين مقاله را مي‌توان براي پژوهش‌هاي بنيادي و كاربردي مرتبط با روحانيت بهره برد.

Considering the fact that clergymen in Iran’s seminaries in general have had three approaches of reformism, revolutionarism and traditional/conservatism compared to Pahlavi political system and since the Islamic Revolution has divided clergymen into marked spectra of revolutionary ones and non-revolutionary ones, the present paper aims to make strong and weak points of revolutionary approach known from among the three approaches they have had in relation to socio-political changes during the Islamic Republic of Iran. To achieve this aim, main questions raised in the paper are: “How have revolutionary clergymen reacted to socio-political changes and what status has revolutionary approach in the 38 years passed the establishment of the Islamic Republic of Iran had in rebuilding new human and social environment?” the author claims that the revolutionary approach could not achieve its politico-social ideals and goals because, on one hand it neither could get rid of heavy shadow of traditional approach, nor could benefit from reformist approach. On the other hand, it could not, due its internal weakness, put into practice its concerned changes culturally, socially and politically since it faces a problem in separating the two “me”, meaning I am revolutionary and I am supporter of political system; since what “I am revolutionary” wants it to do and what “I support the Islamic Republic of Iran wants it to do can be two different things that at times result in conflict; therefore, their separation is a very difficult task. The author has tried to discuss, critically and politico-sociologically revolutionarism of seminary scholars and to deal with the issues associated as social phenomenon. The results and achievements of the article can be used for basic and applied investigations related to clergymen.