تعيين جنسيت مطلوب براي مقايسه ريخت‌شناختي جمعيت‌هاي ماهي گورخري (Aphanius dispar) با استفاده از روش ريخت‌سنجي هندسي

Determination of suitable sex for morphological comparison in populations of Aphanius dispar using geometric morphometrics

دوشكلي جنسي پديده­اي معمول در بين برخي آرايه­ هاي ماهيان از جمله ماهيان گورخري جنسAphanius مي­باشد. در مطالعات ريخت­ سنجي آرايه ­ها يا جمعيت­هاي ماهيان براي بررسي فرآيندهاي زيستي مثل سازگاري و تكامل، وجود دوشكلي جنسي، آناليز مجزا براي هر دو جنس را ضروري مي­كند. از اين­­رو اين تحقيق با هدف تعيين جنس مطلوب در گونه Aphanius dispar براي مطالعات ريخت­ سنجي به اجرا درآمد. براي اين منظور تعداد 180 عدد ماهي (نر و ماده) از سه جمعيت رودخانه­ هاي سرباز، مهران و شور نمونه­ برداري گرديد. سپس از نيمرح نمونه ­ها عكسبرداري گرديد و برروي تصاوير دو بعدي حاصل، تعداد 17 نقطه لندمارك (نقطه نشانه) تعيين و با استفاده از نرم­افزار TpsDig2 رقومي شد. داده­هاي حاصل هر جنس به­ صورت جداگانه و تمام جنس­ها به­صورت كلي، پس از آناليز پروكراست، با استفاده از تحليل­هاي چندمتغيره PCA، CVA و MANOVA مورد تحليل قرار گرفتند. نتايج تمايز جمعيت­هاي مورد مطالعه را از نظر شكل نشان داد ولي در آناليز جداگانه جنس­هاي نر و ماده، تفاوت معني ­داري در شكل بدن جمعيت­هاي رودخانه ­هاي شور و مهران يافت نشد. در بررسي دوشكلي جنسي نواحي سر و تنه يك ويژگي اصلي بين جنس­هاي اين گونه بود. براساس نتايج در اين گونه جنس نر به­ عنوان جنس مطلوب­تر براي بررسي مقايسه ريختي بين جمعيت­هاي مختلف پيشنهاد مي­گردد.

Sexual dimorphism is a phenomenon among some fish species such as the members of the genus Aphanius. Among species with sexual dimorphism, morphological analysis needs to be performed separately. Hence, this investigation was carried out to determine suitable sex of Aphanius dispar for morphological studies. A total 180 specimens (male and female) were collected from populations of Sarbaz, Mehran and Shour rivers. Digital picture of speciments were taken from their left sides and then 17 landmark points cover their body shape were determined and digitized using tpsDig2 software. The data after GPA, were analyzed using PCA, CVA and MANOVA. The results revealed that studied population can be differitiated based on their body shap but between male and female of the Shour and Mehran rivers did not found significant different ib their separate analysis. Sexual dimorphism in the head and trunk seems to be a general feature in A. dispar. Based on the results in A. dispar, males can be suggested as proper sex for morphometric studies.