بررسي تأثير استفاده از حركت‌درماني اصلاح‌شده با ايجاد محدوديت بر عملكرد اندام فوقاني در يك بيمار با آسيب مزمن مغزي اكتسابي شديد

اهداف: هدف از انجام اين مطالعه موردي بررسي تأثير مداخلات حركت‌درماني اصلاح‌شده با اعمال محدوديت بر عملكرد اندام فوقاني يك بيمار با آسيب اكتسابي مغزي شديد پس از گذشت چهار سال از آسيب بود. روش بررسي: روي خانم (ف.ز) ۳۳‌ساله كه چهار سال گذشته دچار آسيب مغزي اكتسابي شديد شده بود، مطالعه انجام گرفت. بيمار راست‌دست با تشخيص هايپوكسي به علت خودكشي با طناب دار بدون محدوديت حركتي، سابقه دررفتگي و شكستگي و بدون شكايت از درد در اندام فوقاني سمت درگيرتر (سمت چپ) در بيمارستان توانبخشي رفيده بستري شد. اين مطالعه موردي در سال ۱۳۹۷ انجام و رضايت‌نامه شركت در مطالعه از شركت‌كننده دريافت شد. اكستنشن حداقل ۲۰ درجه در مچ دست، نمره آشورث كمتر از سه، نمره MMSE بالاتر از ۲۴ و توانايي حفظ تعادل به مدت دو دقيقه به عنوان معيار هاي ورود به مطالعه در نظر گرفته شد. مداخله به مدت دو هفته، پنج روز در هفته و هر روز سه ساعت انجام تمرين و حداقل اعمال شش ساعت محدوديت در اندام فوقاني با آسيب كمتر توسط اسلينگ و دستكش انجام گرديد. مداخله در بيمارستان توان‌بخشي رفيده شكل گرفت. در هر جلسه درماني، ابتدا آماده‌سازي اندام فوقاني با استفاده از تكنيك‌هاي كاهش تون شامل وزن‌اندازي روي اندام فوقاني، چرخش تنه، پروتركشن اسكاپولا و الگوي مهار رفلكس انجام شد و پس از آن،‌ تكاليف حركتي منتخبي انجام گرفت. تكاليف حركتي شامل تميز كردن سطح ميز با حوله، ورق زدن صفحات كتاب، برداشتن و بردن ليوان به سمت دهان، برداشتن و حركت دادن يك بطري، تمرينات گرفتن و رها كردن اشياي مختلف، دست‌يابي به جلو با اشياء مختلف براي حركت آن‌ها از يك مكان به مكان ديگر، شمردن با انگشتان، برداشتن و برگرداندن كارت و انجام تمرينات حركات ظريف و دستكاري درون دستي با استفاده از سكه و حبوبات در فرايند مداخله به كار رفت. طي مداخله از تكنيك‌هاي رفتاري شكل‌دهي استفاده شد. ارزيابي و ثبت داده‌ها طي چهار مرتبه شامل هفته دوم، چهارم و ششم پس از مداخله با استفاده از پرسش‌نامه آزمون فوگل و ماير، پرسش‌نامه اندازه‌گيري استقلال عملكردي، پرسش‌نامه فعاليت حركتي و آزمون باكس اند بلاك جهت بررسي دقت، سرعت و كيفيت عملكرد اندام فوقاني بيمار ارزيابي شد. يافته‌ها: نتايج نشان مي‌دهد كه بهبودي وضعيت عملكرد حركتي در اندام فوقاني در يك بيمار مبتلا به آسيب مزمن مغزي اكتسابي شديد مي‌تواند با استفاده از حركت‌درماني اصلاح‌شده با ايجاد محدوديت به عنوان يك مداخله مؤثر حاصل شود. در اين مطالعه بهبودي در چهار حوزه عملكردي شامل عملكرد حركتي، تعادل، حس و عملكرد مفاصل مشاهده شد و نمره آزمون فوگل و مايل از ۲۴ قبل از مداخله به ۵۶ در هفته دوم پس از مداخله افزايش يافت. اين مقدار بهبودي در هفته ششم پس از مداخله ثابت باقي ماند. ميزان دقت و مهارت دست طبق نمره آزمون باكس اند بلاك از پنج به هفت در هفته دوم پس از مداخله افزايش يافت. اين مقدار در هفته ششم پس از مداخله به ۱۲ افزايش يافت.‌ ميزان استقلال عملكردي فرد در فعاليت‌هاي روزمره زندگي طبق نمره پرسش‌نامه اندازه‌گيري استقلال عملكردي از ۱۹ به‌ ۳۱ در هفته دوم بعد از مداخله افزايش يافت، اين ميزان در هفته ششم پس از مداخله به ۳۸ افزايش يافت. همچنين ميزان استفاده و كيفيت حركات بازوي آسيب‌ديده طبق خرده‌مقياس‌هاي پرسش‌نامه فعاليت حركتي، شامل نمره كميت حركت قبل از مداخله از صفر به ۱/۷۰ در هفته ششم پس از مداخله و نمره كيفيت حركت قبل از مداخله از صفر به ۱/۶۶ در هفته ششم پس از مداخله افزايش يافت. نتيجه‌گيري: بر اساس يافته‌هاي اين مطالعه موردي مي‌توان گفت شواهدي وجود دارد كه روش حركت‌درماني اصلاح‌شده با ايجاد محدوديت مي‌تواند در بهبود عملكرد اندام فوقاني در بيماران با آسيب مغزي اكتسابي مزمن و شديد در كوتاه‌مدت مؤثر باشد.