(مقاله كوتاه علمي) اثر كودهاي نانو كلات (آهن و روي) و كود نيتروژن (زيستي و شيميايي) بر ويژگي‌هاي مورفوفيزيولوژيكي و عملكرد اسانس دو توده محلي گياه دارويي Ocimum basillicum L.

Effect of nano chelates (iron and zinc) and nitrogen (biofertilizer and chemical fertilizer) on some morphophysiological characteristics and essential oil yield of two Basil populations

گياه ريحان (Ocimum basillicum L.) يكي از مهم‌ترين گياهان متعلق به خانواده نعناء است، پيكر رويشي آن حاوي اسانس (5/0 تا 5/1 درصد) است و در صنايع غذايي و عطرسازي مورداستفاده قرارگرفته است. اين آزمايش به‌صورت فاكتوريل در قالب طرح بلوك­هاي كامل تصادفي با سه تكرار در سال زراعي 1393 در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه فردوسي مشهد انجام شد. فاكتورها شامل دو توده محلي ريحان (ورامين و قائن) و مقادير مختلف عناصر كم‌مصرف و پرمصرف در 9 سطح انجام شد. صفات اندازه‌گيري شده شامل ارتفاع بوته، طول و عرض برگ، تعداد برگ، تعداد ساقه­هاي جانبي، وزن خشك گياه، محتوي كلروفيل و كاروتنوئيد و ميزان اسانس بود. استخراج اسانس به روش تقطير با آب و توسط دستگاه كلونجر انجام شد. كلروفيل و كارتنوئيد به‌صورت اسپكتروفتومتري آناليز گرديد. نتايج نشان داد كه اكثر صفات مورد ارزيابي در اين پژوهش تحت تأثير تيمارهاي آزمايش قرار گرفت. بيشترين ميزان وزن خشك (66/77 گرم در مترمربع) متعلق به توده ورامين به همراه مصرف نانو كلات روي به مقدار (5/1 كيلوگرم در هكتار) بود. بيشترين ميزان كلروفيل a (5/6 ميلي­گرم در گرم وزن تر) به توده محلي قائن همراه با كاربرد 60 كيلوگرم در هكتار اوره بود. توده محلي ورامين با 93/0 درصد اسانس برتري قابل‌توجهي نسبت به توده محلي قائن داشت. بين تيمارها و غلظت­هاي به‌كار رفته، در صفات مورد اندازه‌گيري مشاهده گرديد. همچنين به نظر مي­رسد كاربرد كودهاي نانو و كود زيستي نيتروكسين مي­تواند گام مؤثري در جهت بهبود عملكرد و كيفيت محصول و جايگزيني مناسب براي كاهش مصرف كودهاي شيميايي باشند.

Basil (Ocimum basillicum L.) belonging to the Lamiaceae familyis an important herbal medicinal plant that essential oils from the aerial parts of the plant have been used in food industry as an antibacterial agent and perfumery. This study was conducted in 2014 at the research farm of Department of Horticulture, Faculty of Agriculture, Ferdowsi University of Mashhad, Iran. The treatments were arranged a factorial experiment based on randomized complete blocks design with three replications. The experimental treatments were two basil populations including Varam in and Qaen and different amounts of macro and micro-elements in nine levels. The traits in this study included plant height, leaf length, leaf width, dry weight, number of leaves, number of sub branches, Chlorophyll a and b, Carotenoid and essential oil. The results revealed that the majority of these traits affected by experimental treatments.The result of mean comparisons were showed that the highest dry weight (77.66 g/m2) belonged toVaram in population by application of nano- zinc chelate fertilizer at 1.5 kg/h. Based on the results, the highest chlorophyll a (6.5 g/mg FW) was obtained in Qaen population using urea fertilizer at 60kg/ha. The Varam in population with 0.93 percent essential oil had a significant superiority to the Qaen population with an average of 0.77%V/W essential oil. In addition, application of nitrox in fertilizer at 3 kg/ha had the highest amount of essential oil (1. 09%). The Varam in population with 0.93% essential oil was better than Qaen population. Application of nitroxin bio fertilizer at 3 kg/ha also had the highest essential oil (1. 09%). The results of the present study showed that different treatments concentrations had different results on the measurement traits. It seems that application of nano chelate fertilizer and nitroxin bio fertilizer can be effectively used to improve soil, environment and human health and serve as a good substitute of chemical fertilizers.