صفات مورفولوژيك و فيزيولوژيك مرتبط با افزايش عملكرد دانه در گندم در طي سال‌هاي پس از انقلاب سبز و جهت گيري آينده

Physiological and morphological traits associated with grain yield improvement in post green revolution period in wheat and the future prospects

در سال‌هاي گذشته (بويژه پس از دهه 1960 ميلادي) عملكرد دانه گندم بطور قابل توجهي افزايش يافته است. در بيشتر شرايط اين افزايش يك درصد در سال گزارش شده است. براي مثال مي‌توان به نتايج حاصل از مطالعات در كشورهاي مانند، مكزيك، انگليس، فرانسه، آرژانتن، چين و ايران اشاره كرد. با توجه به اهميت مسأله بهبود عملكرد دانه گندم، آگاهي از صفاتي كه در اين زمينه نقش داشته اند مورد توجه بسياري از متخصصان بوده است. در ميان صفاتي كه بيشترين نقش را در افزيش عملكرد دانه در گندم داشته‌اند مي توان به افزايش شاخص برداشت، كاهش ارتفاع بوته، افزايش تعداد دانه در سنبله، افزايش تعداد سنبله در واحد سطح و در برخي موارد عملكرد بيولوژيك، اشاره كرد. نقش عملكرد بيولوژيك بويژه در سال‌هاي اخير كه شاخص برداشت به حداكثر مقدار خود نزديك شده، اهميت يافته است. به نظر مي‌رسد تعدادي از صفات مورفوفيزيولوژيك كمتر در برنامه‌هاي اصلاح عملكرد گندم مورد توجه بوده‌اند و بايستي در آينده تلاش‌هاي بيشتري در جهت بهبود اين صفات صورت گيرد. از جمله اين صفات مي‌توان به افزايش كل بيوماس، بهبود صفات ريشه‌اي، افزايش طول دوره ساقه رفتن، بهبود راندمان استفاده از تابش (افزايش سرعت فتوسنتز)، بهبود راندمان استفاده از كربوهيدرات‌اي ذخيره شده در ساقه و بهبود مورفولوژي سنبله، اشاره كرد. توجه به چنين صفاتي مي‌تواند نقش قابل توجهي در بهبود بيشتر عملكرد دانه گندم در آينده داشته باشد.

Wheat grain yield had increased considerably during past year. The reports showed that this increase was about 1% per year in most of the cases. For example, the results of experiments conducted in Mexico, England, France, Argentina, China and Iran showed such trends. There is considerable interest for scientist to understanding the role of traits that involved in yield increasing, since grain improvement in wheat is an important problem. Increasing harvest index, reduced plant height, increasing grain number per ear, increasing ear number and to some extent increasing biomass, specially in the recent year that harvest index reached to maximum predict value, had the highest role in wheat yield improvement in past year. It seems that some traits had little changes during yield improvement in breeding programs and more efforts must be done to improving these traits. Some of these traits that in future breeding programs must be considered are, improving biomass production, improving rooting traits, increasing stem elongation period, improving RUE, improving efficiency of use of stem reserves to grain filling and improving ear morphology.