تحليل مردم‌شناسي جنگ‌هاي‌ شاهنامه (مقاله پژوهشي)

بدون عنوان

شاهنامه، داستان جنگ است و بقيه وقايع در سايه آن اتفاق مي‌افتد، به همين سبب جنگ‌نامه ناميده شده است. جنگ تنها يك كنش خونين نيست بلكه ريشه در مسائل عميق انساني دارد و وضعيت زيستي‌ و ذهني جامعه ‌در آن نمود پيدا مي‌كند. انگيزه‌هاي متفاوتي كه مردم ‌شناسان در سير زندگي اجتماعي، براي افروخته‌شدن آتش جنگ‌ها ذكركرده‌اند در شاهنامه نيز وجود دارد كه امكان تطبيق جامعه انساني شاهنامه با جوامع واقعي را ميسر مي‌كند. تحليل معيارهاي جنگ، چرايي وقوع جنگ‌ها، ويژگي‌ آن‌ها و نتيجه‌اي كه از آن مورد انتظار است الگويي از تصوير ذهني شاعر از جامعه و آرمان‌هاي آن را به نمايش مي‌گذارد. مردم‌شناسي، انگيزه‌هايي چون غنيمت و غارت، بيگانه‌ترسي، تلافي‌جويي و قدرت‌نمايي را براي جنگ‌ها برشمرده‌است كه همعرض با مراحل تطور جامعه، از ابتدايي‌ترين مراحل تا تبديل به يك نظام حكومتي منسجم يعني كشور حركت مي‌كند. در پيكره مطالعاتي پژوهش، يعني از تولد تا مرگ رستم در شاهنامه، همه اين انگيزه‌ها وجود دارد اما تلافي‌جويي و قدرت‌نمايي كه همواره با موضوعي مقدس پيوند خورده‌است بسامد بالاتري دارد. حتي در جنگ‌هاي مراحل ابتدايي كه انگيزه اصلي آن‌ها غارت و غنيمت است يعني نتايج مادي از آن‌ها مورد انتظار است، باز هم موضوعات ارزشي است كه اهميت و انعكاس دارد. با توجه به تحليل جنگ‌ها، حماسه فردوسي روايت جامعه‌اي در حال گذار به كشور شدن است كه براي دستيابي به هويت ملي از دست رفته خويش و به دست آوردن مؤلفه‌هاي آن، با اقوام ديگر مي‌جنگد. در واقع حماسه فردوسي بازتابي از مسائل مبتلا‌به جامعه آن روزگار است كه پس از شكست از اعراب درحال بازتوليد هويت ملي خويش است.

not Abstract