محبت و دوستي و نسبت آن با سرمايه اجتماعي در آراي حكماي اسلامي

Love and Friendship and their Relationship with Social Capital in the Thought of Islamic Scholars

ايده سرمايه اجتماعي در انديشه مدرن، مبتني بر «دوستي فايدهگرا» و مناسبات «سودمحورانه» است و سرمايه اجتماعي شكلگرفته بر پايه چنين مناسباتي، شكننده است. سنخشناسي دوستي و محبت در آراي حكماي اسلامي و ظرفيتسنجي آن براي صورتبندي الگويي جايگزين براي سرمايه اجتماعي فايدهگرايانه، مسئله اين مقاله است. سؤال اين است كه چه نسبتي بين مفهوم دوستي و محبت مطرحشده در انديشه حكماي اسلامي و سرمايه اجتماعي برقرار است؟ ازاينرو هدف اصلي مقاله ارزيابي انتقاديِ دوستيِ فايدهمحور و سرمايه اجتماعي ابتنايافته بر اين نوع دوستي و نيز فهم مفهوم دوستي مطرحشده در آراي حكماي اسلامي از منظر سرمايه اجتماعي است. در اين مقاله از روش تحليلي / تطبيقي، به معناي روشي كه از طريق آن مجموعهاي از افكار و انديشهها بررسي و با مقايسه آنها بهصورت كيفي نتيجهگيري ميشود، استفاده شده است. بر اساس يافتههاي تحقيق، سه سطح دوستي در آراي حكماي اسلامي قابل طرح است: «دوستي بهمثابه فضيلت»، «دوستي بهمثابه ابزار احراز سعادت» و «دوستي بهمثابه جهانبيني اخلاقي». هر سه نوع دوستي، داراي وجوه تعالي نسبت به دوستيهاي فايدهگرايانهاي است كه اساس سرمايه اجتماعي مدرن را شكل ميدهند. الگوي دوستي و روابط محبتآميز شكلگرفته بر پايه مناسباتِ سهگانه دوستي مكنون در آراي حكماي اسلامي، از ظرفيت لازم براي محكم كردن پايههاي سرمايه اجتماعي برخوردار است.

The idea of ​​social capital in modern thought is based on “utilitarian friendship” and “profit-oriented” relations, and the social capital formed on the basis of such relations is fragile. This study deals with categorizing friendship and love in the thought of Islamic scholars and assessing its capacity to formulate an alternative model for utilitarian social capital. The question is, what is the relationship between the concept of friendship and love in the thought of Islamic scholars and social capital? Therefore, the main purpose of this article is to critically evaluate the utilitarian friendship and social capital based on this kind of friendship and also to understand the concept of friendship proposed in the thought of Islamic scholars from the perspective of social capital. In this paper, the analytical - comparative method is used, which means the method through which a set of thoughts and ideas is examined and by comparing them a qualitative result is achieved. According to the research findings, three levels of friendship can be considered in the views of Islamic scholars: “friendship as a virtue”, “friendship as a means of achieving happiness” and “friendship as a moral worldview”. All three types of friendship have aspects superior to utilitarian friendships that form the basis of modern social capital. The model of friendship and loving relationships formed on the basis of the three relations of friendship hidden in the views of Islamic scholars has the necessary capacity to strengthen the foundations of social capital.