تحليل توزيع فضايي جمعيت در نظام شهري استان كردستان طي سال‌هاي 1355-1390

Analysis of the Spatial Distribution of Population in Urban System of Kurdistan Province during 1976-2011

كي از عوامل تأثيرگذار بر نظام شهري، توزيع فضايي جمعيت بوده كه تا حد زيادي مطلوبيت اين نظام شهري را به‌واسطه مطلوبيت خود تعريف كرده است. در اين مقاله سعي شده به بررسي و تحليل توزيع فضايي جمعيت در نظام شهري استان كردستان در بازه زماني 1355 تا 1390 پرداخته شود. روش مورداستفاده در اين پژوهش توصيفي-تحليلي بوده و از شاخص‌هاي سنجش نخست شهري، تمركز و تعادل به‌منظور تحليل تحولات جمعيتي در نظام شهري در استان كردستان استفاده‌شده است. نتايج تحقيق نشان مي‌دهد كه در استان مذكور شاهد وجود پديده نخست شهري و تمركز بارز يك نقطه كانوني بر ساير نقاط شهري نيستيم و در طي سال‌هاي 1355 تا 1385 بر ميزان شدت آن نيز كاسته شده است؛ گرچه نتايج شاخص‌هاي نخست شهري در دوره 1385 تا 1390 گوياي وجود تمايل شهر سنندج براي قطبي شدن است. بر اساس ضريب آنتروپي شانون، ظهور يازده شهر در دوره 1375 تا 1385 موجب شده كه نظام شهري استان كردستان به سمت عدم تعادل حركت كند؛ شهرهايي كه عمدتاً از تبديل روستا به شهر شكل‌گرفته و در جمعيت‌پذيري توفيق چنداني نداشته‌اند. منحني لگاريتمي رتبه-اندازه، نيز گوياي عدم تعادل در توزيع جمعيتي بخصوص در سطح شهرهاي مياني اين استان است.

One of the features for urban and regional development in the region and country is desirable urban system. One of the factors affecting the urban system, is spatial distribution of population which largely defines the desirability of this urban system through its own desirability. Accordingly, the study of population distribution, moving toward the concentration or balance in urban system is essential and important in regions and provinces of the country. According to what mentioned, this paper attempts to analyze the evolution of urban system in Kurdistan province in the period 1976 to 2011. For this purpose, a descriptive-analytical method is adopted regarding the type of research and measurement criteria of primate city, concentration and balance are employed to analyze population development in urban system of Kurdistan Province. Although primate city index shows the tendency of Sanandaj toward polarization during 2006 to 2011, the final results indicate non-existence of primate city phenomenon and clear concentration of a central area than other urban area and they also indicate that their intensification has been reduced in the period of 1976 to 2011. According to Shannon entropy index, the rise of eleven cities during1996 to 2006 caused the urban system of Kurdistan province move towards imbalances, mainly the conversion of rural to urban cities formed and had no much success in attracting population. Rank-size graph, also indicates an imbalance in population distribution, especially in medium cities of the province.