پديد آورندگان :
منتظري، مرجان دانشگاه آزاد اسلامي - واحد علوم تحقيقات - دانشكده هنر و معماري، تهران , جهانشاهلو، لعلا دانشگاه آزاد اسلامي - واحد علوم تحقيقات - دانشكده هنر و معماري، تهران , ماجدي، حميد دانشگاه آزاد اسلامي - واحد علوم تحقيقات - دانشكده هنر و معماري، تهران
چكيده فارسي :
ساختار كالبدي يك شهر مي‌تواند از عوامل بسياري از قبيل عوامل محيطي، اقتصادي، اجتماعي، سياسي، جريان‌ها و مكاتب فكري حاكم و الگوهاي شهرنشيني جهان تأثيرپذير باشد. ساختار كالبدي-فضايي شهر برآيند تمام نيروهايي است كه باعث به وجود آمدن و شكل‌گيري يك سكونتگاه مي‌شود و داراي نمود عيني و ذهني هست. رشد و توسعه شهرها، براثر حوادث مختلف در تمام ادوار تاريخي، داراي افول و صعود بوده است. امروزه آگاهي از ساختار فضايي شهر و دلايلي كه در دوره‌هاي مختلف بر چگونگي گسترش فضايي آن حاكم بوده، براي كنترل گسترش آن ضرورت دارد و يكي از عوامل مهم تأثيرگذار در ميزان موفقيت برنامه‌ريزان و طراحان شهري است. ساختار كالبدي- فضايي شهر يزد كه در طول دوره‌هاي تاريخي به تبعيت از ويژگي‌هاي اقليمي، اجتماعي، اقتصادي و مكاتب فكري زمان خود به‌طور بطئي شكل‌گرفته بود، از سال 1300 شمسي به بعد به دلايل متعدد دچار تحول و دگرگوني گرديد و در پي آن مسائل و مشكلات مختلفي در نظام شهري رخ‌داده است. به‌طوري‌كه شهر يزد در زمان قديم با داشتن الگوي فشرده از مزاياي اجتماعي، اقتصادي و زيست‌محيطي اين الگو بهره مي‌برد، اما به‌موازات توسعه و گسترش شهر به‌تدريج از اين الگو فاصله گرفت. مقاله حاضر باهدف شناسايي عوامل مؤثر بر ساختار كالبدي-فضايي شهرها بر آن است تا با استفاده از روش تحقيق توصيفي-تحليلي و تاريخي و بهره‌گيري از تجزيه‌وتحليل كيفيِ توصيفي، به شناخت و تحليل روند تاريخي گسترش شهر يزد و تعيين عوامل مؤثر بر آن درگذر زمان بپردازد. نتايج اين پژوهش نشان مي‌دهد كه در ابتدا عوامل طبيعي به‌خصوص شرايط اقليمي ازجمله تأثيرگذارترين عوامل بر نحوه رشد و توسعه شهر يزد بوده، اما در دوره‌هاي بعدي عوامل اجتماعي، اقتصادي، سياسي و به‌خصوص جريان‌هاي حاكم فكري تأثير بسزايي در تغييرات ساختار كالبدي- فضايي اين شهر داشته‌اند.
چكيده لاتين :
The physical structure of a city can be influenced by many factors, such as environmental, economic, social, political and schools of thought, and urban patterns of the world. The citychr('39')s physical-spatial structure is the result of all the forces that give rise to the formation of a settlement, with objective and subjective impressions. The growth and development of cities has been declining and rising due to various events in all historical periods. Today, knowledge of the spatial structure of the city and the reasons that dominate its spatial expansion in different periods is necessary to control its expansion. The physical-spatial structure of the city of Yazd, developed during the historical periods according to the climatic, social and economic characteristics of its time, has evolved since the 1300s onwards due to numerous reasons. As Yazd city in ancient times, with its compact model, benefited from this social, economic and environmental benefits, it gradually shifted away from this pattern in spite of the expansion of the city. The aim of this paper is to identify the factors affecting the spatial structure of cities in order to identify and analyze the historical trend of the city of Yazd and determine the factors affecting it during this special evolution period through the descriptive-analytical and historical research method and utilizing qualitative descriptive analysis. The results of this research show that at first natural factors, especially climatic conditions, were the most influential factors on the growth and development of Yazd city, But in the following periods, social, economic, political and especially intellectual dominant currents have had a profound effect on the changes in the citychr('39')s physical-spatial structure.
