گستره مفهومي قاعده نفي عسر و حرج در ابواب فقهي و نسبت آن با واژه‌هاي مشابه

فاقد عنوان لاتين

قاعده لاحرج كه برگرفته از آموزه‌هاي مختلف ديني (قرآن و سنت) است، يكي از مهم‌ترين قواعد فقهي به حساب مي‌آيد كه با فراواني بسيار زيادي در ابواب مختلف فقهي از طهارات تا ديات بكار رفته است. هرچند فقها اين قاعده را در كنار ساير قواعد مرتبط هم‌چون: قاعده نفي ضرر و ضرار (لاضر و لاضرار)، قاعده اضطرار، قاعده ضرورت (الضرورات تبيح المحظورات) در استنباط احكام شرعي مورد استفاده قرار داده‌اند؛ اما براي فقه‌پژوهان اين پرسش مطرح است كه با توجه به تشابه كاربردهاي فقهي آن‌ها، چه تفاوتي بنياديني ميان آن و ديگر قواعد فقهي مشابه وجود دارد. در اين پژوهش بر آن هستيم تا با تحليل مفهومي كاربردهاي حرج در متون فقهي نشان دهيم واژه «حرج» با واژه‌هاي ضرورت، ضرر و اضطرار چه تشابه و تفاوت‌هايي داشته و آيا مي‌توان يكي از آن‌ها را به مانند اصل براي ديگر واژه‌ها دانست يا چنين امكاني وجود نداشته بايستي هم‌چنان هريك را جداي از ديگري معنا كرد. يافته‌هاي اين پژوهش نشان مي‌دهد كه با وجود تنوع فراوان كاربردهاي قاعده لاحرج در متون فقهي، «حرج» مفهومي گسترده‌تر نسبت به مفهوم ضرر، ضرورت و اضطرار داشته، قواعد فقهي: ضرورت، اضطرار و ضرر از زيرمجموعه‌هاي قاعده نفي عسر و حرج خواهند بود.

فاقد چكيده لاتين