تحليل محتوايي چكيده‌هاي مقالات پژوهشيِ علوم قرآن و حديث از منظر روش‌شناسي تحقيق (مطالعه موردي 61 مقاله از پنج مجله)

چكيدۀ يك پژوهش، فشرده‌اي از مطالب اساسي آن است كه تأثير زيادي در شناساندن و انتشار آن در جامعۀ علمي دارد. ميزان رعايت معيارهاي چكيده‌نويسي كه بسته به حوزۀ پژوهش متفاوت است، مي‌تواند شاخصي براي توسعۀ روشمند علم در آن حوزه به حساب آيد. با توجه به رشد كمّي و كيفي نشريات علوم قرآن و حديث در سال‌هاي اخير و به منظور ارتقاي سطح كيفي چكيده‌نويسي در اين حوزه، نياز به نوعي الگوسازيِ عملي براي محققان حس مي‌شود. بر اين اساس، پژوهش حاضر در صدد برآمد به روش توصيفي ـ تحليلي همراه با نقد، پس از تعيين مهم‌ترين معيارهاي محتواييِ نگارش چكيده در مقالات حوزۀ علوم قرآن و حديث، ميزان رعايت اين معيارها را در برخي مقالات اين حوزه به صورت آماري همراه با نمونه‌هاي عيني تحليل نمايد. در نتيجه با نگاه به استانداردهايِ جهانيِ چكيده‌نويسي و بر اساس اهداف چكيده در حوزۀ نام‌برده، معيارها به صورت نكاتي كه وجود يا عدم وجود آن‌ها ضروري يا ترجيحي است، تعيين شد؛ براي نمونه مي‌توان از ضرورت وجود هدف، سؤالات، روش و اهم نتايج پژوهش، و عدم وجود مطالب خارج از متن، مطالب كهنه و عاميانه و واژه‌هاي مترادف در چكيده نام برد. در 61 مقالۀ مورد بررسيِ پنج مجله در اين حوزه، از ميان معيارهاي ضروريِ چكيده‌نويسي، «روش پژوهش» و از ميان معيارهاي ترجيحي، «ضرورت و اهميت پژوهش» كمترين درصد رعايت را داشته‌اند.