سبك‌شناسي زباني سوره محمد(ص) بر اسـاس تحليل سطوح زبان‌شنـاختي

سبك‌شناسي جايگاه مهمّي در كشف ويژگي‌هاي زباني آثار ادبي دارد. قرآن به عنوان معجزه جاويدان پيامبر (ص) كه كتابي همه‌جانبه است، آكنده از جنبه‌هاي زباني و سبك‌شناختي مي‌باشد. پژوهش حاضر با رويكرد توصيفي ـ تحليلي به بررسي زباني سوره محمد(ص) در چهار سطح آوايي، صرفي، نحوي، واژگاني، و نيز كشف زواياي ادبي آن پرداخته است. مهم‌ترين يافته جستار حاضر اين است كه بين مضمون آيات سوره محمد(ص)با آواهاي به كار رفته در واژگان آن انسجام وجود دارد. آنجا كه روي سخن با كفّار و جهاد با آنان است، لحن كوبنده‌ غالب است و اين امر در نوع آواها و صفات آن‌ها قابل رصد مي‌باشد. اما جايي كه خداوند با مؤمنان سخن مي‌گويد، زبان نرم و ملايمي به كار رفته است. مختوم شدن غالب فواصل به حرف «ميم» در اين سوره يكي از ويژگي‌هاي سبكي است است كه نقش مهمّي در استمرار ضرباهنگ سوره ايفا نموده‌ است. همچنين وجود مقطع بلند باز در 86 درصد از فاصله‌هاي آيات نيز ديگر ويژگي سبكي سوره است كه تلفظ آن نسبت به مقطع‌هاي ديگر از طول زماني بيشتري برخوردار است، و اين مسأله به خلق ضرباهنگي كه داير بر شدّت، حدّت، خشونت، تشويق به جهاد، و تصوير جنگ مؤمنان و كفّار است، كمك نموده است. اين انسجام حتّي در سطوح نحوي و واژگاني نيز تجلّي يافته، و به خاطر همسويي با سياق كلّي سوره و تأثيرگذاري واژگان، برخي ساخت‌هاي نحوي از استعمال رايج خارج شده، و لهجه‌ي خاصي غالب گشته است كه اين مقوله در فعل «عسيتم» نمود يافته است.