سفال خاكستري نوع اوروك در غرب ايران

سفال موسوم به «سفال خاكستري نوع اوروك» ازجمله گونه‌هاي شاخص سفالين محوطه‌هاي هزاره‌ي 4 ق.م. شمال بين‌النهرين است. باوجود همجواري مناطق غربي ايران با شمال بين‌النهرين، اطلاعات موثقي در‌باره‌ي اين گونه‌ي سفالين در محوطه‌هاي دوره‌ي مس‌وسنگ جديد مناطق غربي ايران در دسترس نبود. در بررسي‌هاي جديد صورت گرفته در بعضي مناطق غربي نظير تپه‌ي قلعه‌نَنِه در مريوان گونه‌ي جديدي از سفال خاكستري به‌دست آمده كه با توجه به فرم و خميره و نوع شاموت، اين گونه مربوط به دوران مفرغ و آهن نبوده و در زمره‌ي سفال موسوم به سفال خاكستري نوع اوروك قرار مي‌گيرد. نوشتار حاضر در پي آن است كه ضمن معرفي ويژگي‌هاي كلي سفال خاكستري نوع اوروك و نيز نگاهي به پراكنش محوطه‌هاي داراي اين سفال در منطقه‌ي شمال بين‌النهرين، به بررسي و مطالعه‌ي داده‌هاي نويافته در غرب ايران بپردازد. با توجه به ناشناخته ماندن اين گونه در مطالعات پيش‌ازتاريخ مناطق غربي ايران، هدف اصلي پژوهش حاضر بررسي جايگاه و اهيمت سفال‌ خاكستري نوع اوروك در مطالعات هزاره‌ي 4 ق.م. اين منطقه است. چگونگي ورود و گسترش اين گونه در غرب ايران بنيادي‌ترين پرسش پژوهش حاضر است. روش پژوهش تركيبي از فعاليت‌هاي ميداني و نيز مطالعات كتابخانه‌اي است؛ بدين‌گونه كه سفال‌هاي خاكستري به‌دست آمده از كاوش و بررسي‌هاي باستان‌شناختيِ برخي محوطه‌هاي غرب ايران با نمونه‌هاي مناطق همجوار مقايسه و مورد تحليل قرار گرفت. نتيجه‌ي حاصل‌شده نشان مي‌دهد كه سفال خاكستري نوع اوروك در نيمه‌ي اول هزاره‌ي 4 ق.م. جغرافياي وسيعي از مناطق شمال سوريه و عراق و جنوب‌شرق تركيه را دربر گرفته كه با ارائه‌ي شواهد جديد بعضي از مناطق غرب ايران نيز به اين پهنه‌ها اضافه مي‌گردد. با توجه به سرعت گرفتن روند برهم‌كنش‌هاي فرهنگي پهنه‌هاي فرهنگي مناطق غربي ايران با منطقه‌ي بين‌النهرين در هزاره‌ي 4 ق.م.، پاسخ پرسش اين پژوهش در ارتباط با چگونگي وجود اين گونه در غرب ايران در وراي اين برهم‌كنش‌ها جاي دارد.