گاه نگاري غاردژِ اِسپهبَدان بر اساس؛ پيشينه، وجوه تسميه و دگرگوني هايِ كاربريِ

ساختارِ منحصربه‌فردي كه به آن خواهيم پرداخت، دژي به‌نام «الطاق(/تاق)»، از عهد باستاني ايران است، كه به‌سبب مهابتِ ساختار منحصر به‌فردش و جايگاه حصين غيرقابل دسترسش، نقشي كليدي در رُخدادهاي سرنوشت‌ساز تبرستان داشت. چهره‌هايي نام‌آور از «منوچهر پيشدادي» تا «مازيار قارن» آخرين اسپهبد تبرستان، در اين دژ، مأوا گزيده و اين ساختار به‌سبب پيشينه‌ي دور و درازش داراي نام‌هاي گوناگون و وجوه تسميه بسيار هست؛ اما در باب كاربري آن مجهولات بسيار وجود دارد و پرسش اصلي اين است، كه چگونه مي‌توان با بررسي وجوه تسميه‌ي متفاوت اين سازه، به گوناگوني كاربري آن در ادوار كهن دست يافت؟بايد توجه داشت، وجوه تسميه‌ي متعدد، صرف‌نظر از آن‌كه حكايت از تراوشات ذهن و باورهاي نادرست ناشي از ناآگاهي عوام از اسرار و كيفيت اين ساختار شگفت دارد؛ در نگاهي ديگر، با قدمت دور و دراز آن پيوند دارد و به تعبير ديگر بازتاب پيشينه‌ي كاربري اين ساختار در گذر روزگاران مي‌تواند باشد و اين فرضيه‌ي اصلي پژوهش است. بنابراين در اين جُستار، هدف آن ا‌ست براي نخستين‌بار به واكاوي تغييرات كالبدي و كاربريِ «غاردژِ اسپهبدان»، برپايه‌ي وجوه تسميه و سير تطور و تكامل اين ساختار، گوناگوني و كاربري آن از بدو پيدايش غار تا آخرين مرحله‌ي حيات تاريخي‌اش بپردازيم. روش پژوهش، مبتني‌بر شيوه‌ي تاريخيتحليلي و با رويكرد مطالعات كتابخانه‌اي شامل بهره‌گيري از مستندات تاريخي و دانشِ ريشه‌شناسي واژگان (/اتيمولوژي) و پژوهش ميداني باستان‌شناختي و جغرافياي تاريخي، با رَهيافت تحليلي خواهد بود. در بررسي وجوه تسميه‌ي غاردژ اسپهبدان، پيوند ميان برخي از اين نام‌ها و دگرگوني‌هاي كالبدي و كاربري‌ اين ساختار شناسايي شد و شواهدي از بهره‌گيريِ بشرِ عهد پارينه‌سنگي از اين مكان تا پرستش‌گاهِ مهري، گوردخمه، خزانه و دژ، به‌دست آمد، بررسي و شناسانده شد و از اين پس به استناد مستندات ارائه شده، بايد آن‌را ‌با نام حقيقي‌اش، «غاردژ اسپهبَدان» ناميد.