نويافته‌هاي گچي ساساني از بناهاي اعياني گوريه و جهانگير بر كرانه رود كنگير ايوان در استان ايلام

كاوش‌هاي باستان‌شناسي در بناهاي گوريه و جهانگير ايوان در استان ايلام، منجر به كشف سازه‌هاي معماري و گچبُري‌هاي نفيسي، براي نخستين‌بار از دوره‌ي ساساني شد. موقعيت استراتژيك اين منطقه در زاگرس‌مركزي، واقع‌شدن بر سر يكي از راه‌هاي مهم باستاني به بين‏النهرين و وجود رودخانه‌ي كنگير، مي‏تواند از عوامل مؤثر در شكل‏گيري آن‌ها باشد؛ علاوه‌بر مستندسازي اين بناها در اثر آبگيري سد كنگير، كمبود اطلاعات ما درباره‌ي احداث و عرصه‌هاي سكونتي اين نوع از سازه‌ها و پاسخ به پرسش‌ها و خلأهاي مطالعاتي مربوط به اين دوران ‌در غرب ايران، هم‌چون: به‌راستي اين سازه‌هاي معماري و تزئينات معماري وابسته به آن‌ها ازجمله گچبري‌ها متعلق به دوران پيش‌ازاسلام هستند كه در صدر اسلام نيز مورد استفاده قرار گرفتند؟ شاخصه‌ها، تزئينات معماري و مواد و مصالح مورد استفاده در شاكله‌ي آن‌ها چه بوده و سبك‌هاي هنري آن‌ها تحت‌تأثير چه عواملي قرار داشته است؟ مهم‌ترين ويژگي‌ها، وجه تمايز و تشخيص يافته‌هاي گچي به‌دست آمده چيست؟ از اهداف و ضرورت‌هاي كاوش بود. اين پژوهش داراي ماهيت توصيفيتحليلي است و با بهره‌گيري از متون تاريخي و مطالعات ميداني، به بررسي تطبيقي و مقايسه‌اي يافته‌هاي گچي حاصل از كاوش و واكاوي آرايه‌ها و نشانه‌هاي پيرامون آن‌ها پرداخته شده است. نتايج آزمايش ساليابي روي آثار بناي جهانگير، نشان ‌مي‌دهد كه حيات در آن‌ها از اواخر ساساني شروع و تا قرن چهارم هجري‌قمري ادامه داشته و پس از آن مورد استفاده‌ي عشاير كوچ‌رو بوده‌اند. استفاده از نقوش انساني، حيواني و گياهي در قاب‌هايي با حاشيه‌ي تزئيني هندسي به‌صورت تكرار و قرينه‌سازي در هر دو بنا ديده ‌مي‌شود كه متأثر از هنر رايج دوره‌ي ساساني با هويت مستقل محلي خود هستند. در بيشتر اشكال مختلف گچبري‌ها، همواره حضوري از نيروي مافوق طبيعي در قالب نماد رخ ‌مي‌نمايد كه البته در برخي موارد نقشي صرفاً تزئيني و تشريفاتي ايفا ‌مي‌كنند.