خوانش ايكونوگرافيك عناصر بصري، حاكم بر نقوش سكه هاي دوره ايلخاني

بدون ترديد پيدايش سكه يكي از مهم‌ترين دستاوردهاي جامعه‌ي بشري است كه تسهيل در مبادلات تجاري و اقتصادي را به‌همراه داشت. رواج سكه، معيار مبادلات و بازرگاني بين انسان‌ها و جوامع را شفاف‌تر نمود. هدف پژوهش حاضر اين است كه  با مطالعه‌ي سكه‌هاي دوره‌ي ايلخاني، نقوش و عناصر بصري به‌كار رفته در تزئينات آن‌ها به‌منظور دستيابي به ارتباط با دين، زبان، خط و كاربردشان در تبادلات تجاري و فرهنگي مشخص ‌شود. اين پژوهش به‌لحاظ هدف «بنيادي نظري» و به‌لحاظ روش از نوع «تحليل محتوا» و براساس آراء «اروين پانوفسكي» به خوانشي آيكونوگرافيك از نقوش و عناصر بصري سكه‌هاي مغول ايلخاني مي‌پردازد. شيوه‌ي جمع‌آوري اطلاعات و داده‌ها به‌صورت «كتابخانه‌ايآرشيوي» است. پرسش پژوهش اين است كه، عناصر بصري حاكم‌بر نقوش تزئيني ضرب‌شده برروي سكه‌هاي ايلخاني چه هستند؟ نتايج اين پژوهش حاكي از آن است كه  سكه‌هاي به‌جامانده از ابتداي دوره‌ي ايلخاني، داراي نوشته‌هايي به‌خط اويغوري و زبان مغولي است؛ عباراتي چون «لااله الاالله» و «محمد رسول‌الله» به‌همراه القاب سلاطين مغول به خط فارسي نيز بر‌روي سكه‌ها مشاهده مي‌شوند. بر تعدادي سكه‌هاي دوره‌ي ايلخاني، نام دوازده امام، به‌ويژه امام‌علي؟ع؟ به‌چشم مي‌خورد. پس از گرايش سلاطين مغول به مذهب تسنن، سكه‌ها نيز از اين امر تأثير پذيرفتند و نام ائمه و نام خلفاي راشدين بر آن‌ها نقش بست. همانند دوره‌هاي پيشين اسلامي، نقوش جانوران و گياهان به‌همراه كتيبه‌هاي قرآني در تزئين سكه‌ها به‌كار رفته‌اند. در كل، نوشته‌هايي مرتبط با مذهب شيعي و تسنن، قاب‌هاي تزئيني هندسي متشكل از دايره و مربع، نقوش گياهي و نقوش جانوري با كاربري تمغا، بيشترين نمودهاي بصري به‌كار رفته در سكه‌هاي دوره‌ي ايلخاني هستند.