بررسي انطباق معماري اتاق خارخانه قلعه مچي (دوره‌ي صفويه) با بادهاي 120 روزه در شهر باستاني حوض دار سيستان

اقليم گرم و خشك و طاقت‌فرساي محيط طبيعي منطقه‌ي سيستان، باعث‌شده است كه مردم سيستان در طي ادوار مختلف تاريخي، تجربيات ارزشمندي در تطبيق با محيط ابداع نمايند؛ بنابراين اهميت شناخت و استفاده از تجربيات تاريخي، مانند «خارخانه‌ي قلعه‌مَچي» به‌عنوان يكي از آثار باستاني دوره‌ي صفويه در انطباق با محيط ضرورت مي‌يابد. از اين‌رو، هدف پژوهش بررسي انطباق معماري اتاق خارخانه‌ي قلعه‌مچي با ميزان متوسط سرعت بادهاي 120 روزه‌ي سيستان است. پرسش پژوهش حاضر اين‌گونه مطرح مي‌شود كه، اتاق خارخانه‌ي قلعه‌مچي، ازنظر انطباق ساختماني با جهت بادهاي 120 روزه‌ي سيستان و سرعت ميانگين 6.5 متر بر ثانيه چگونه عمل مي‌كرده است؟ روش پژوهش، توصيفيتحليلي و مبتني‌بر مطالعات اسنادي، كتابخانه‌اي و بررسي‌هاي ميداني در سطح شهر باستاني حوض‌دار سيستان و قلعه‌‌مچي است. براي شبيه‌سازي باد از نرم‌افزارهاي تحليلي ديناميك سيالات محاسبات (CFD) استفاده شده است. به‌سبب پيچيدگي معماري، توليد حجم (توده) هندسي قلعه‌مچي در نرم‌افزار‌هاي Ansys و 3D Max انجام گرديد. توليد استقلال شبكه‌ي با نرم‌افزار ANSYS Meshing اجرا شد. از داده‌هاي هواشناسي و نرم‌افزار WRPLOT View براي شناخت پارامترهاي باد استفاده گرديد. نتايج شبيه‌سازي CFD نشان مي‌دهد كه «سرعت باد» در بخش دريچه و فضاي داخلي اتاق خارخانه، دامنه‌ي عددي بين 00+e4.93 تا 01e9.87 را دربر مي‌گيرد و در هنگام مواجه با درب خروجي (درب اتاق در جبهه‌ي جنوب‌غربي) بيشترين دامنه‌ي عددي بين 00+e2.96 تا 00+e1.97 را مي‌پيمايد؛ هم‌چنين «جهت جريان باد»، به‌محض ورود به اتاق خارخانه به‌طور مستقيم و كمي مايل به‌سمت راست، به ديوار جنوبي برخورد مي‌كند، جهت جريان باد در بخش ايوان شمالي حالت چرخشي پيدا مي‌نمايد كه سبب گردش جريان هوا و تهويه‌ي مطبوع در اتاق خارخانه و ايوان شمالي مي‌شود. خروجي‌هاي CFD و اطلاعات باستان‌شناسي، عملكرد و استفاده از بادهاي 120 روزه‌ي سيستان طي ماه‌هاي گرم سال در اتاق خارخانه‌ي قلعه‌مچي را تأييد مي‌نمايند.