تصويرهاي زنجيره‌اي در شعر شفيعي‌ كدكني

در ميان تصويرهاي متنوع شعر شفيعي ‌كدكني، نوعي تصوير گسترده به چشم مي‌خورد كه هم يكي از مشخصه‌هاي سبكي او محسوب مي‌شود و هم از عواملي است كه باعث انسجام در محور عمودي شعرش مي‌گردد. ما اين نوع تصوير را «تصوير زنجيره‌اي» نام نهاده‌ايم. در تصوير زنجيره‌اي، آخرين پاره از يك بند، در ابتداي بند ديگر تكرار مي‌شود و اين تكرار، چند بار به صورت متوالي انجام مي‌گيرد. هدف مقالۀ حاضر آن است كه تصويرهاي زنجيره‌اي را در شعر شفيعي شناسايي‌كند و نحوۀ كاربرد اين نوع تصاوير را در شعر او به روش بلاغي و تطبيقي تحليل نمايد. نويسندگان كتب بديع، اين شيوه را صنعتي لفظي انگاشته‌اند و آن را ذيل نام‌هايي چون «متتابع»، «تشابه‌الأطراف» و «ذوبطنين» تعريف‌كرده‌اند. اين تعريف‌ها ايراد‌هايي دارد و مشخصات تصوير مورد نظر ما را به‌دقت روشن نمي‌سازد. شفيعي ‌كدكني ضمن تركيب اين نوع تصوير با نگاه تازه و جهان‌بيني فلسفي، عمق و معنايي انساني به اين صنعت بخشيده‌است. تصويرهاي زنجيره‌اي مؤلفه‌هاي ديگر شعر شفيعي، مانند الهام‌پذيري از شاعران فرنگي، انديشه‌هاي اجتماعي و طبيعت‌گرايي را آينگي مي‌كند. اين تصوير در نثر و نظم كهن فارسي، ادبيات عاميانه (هيچانه‌ها و قصه‌ها)، شعر نو فارسي و يا حتّي شعر جهان سابقه دارد و اشعار بعضاً زيبايي با استفاده از اين تصويرپردازي خلق شده‌است.