بررسي تغييرات غلظت فلزات سنگين كادميوم، كروم و روي در آب و رسوب و تعيين شاخص ارزش زيستي كفزيان (Z) در رودخانه كرج

با توجه به اينكه رودخانه كرج يكي از تأمين‌كننده هاي آب شرب، كشاورزي، و نيز برق براي بخش‌هايي از استان‌هاي تهران و البرز است و از رودخانه‌هاي حفاظت شده در كشور به شمار مي آيد، در اين پژوهش، ميزان غلظت فلزات سنگين كادميوم، كروم و روي در نمونه‌هاي آب و رسوبات رودخانه كرج و شاخص‌ ارزش زيستي (Z) با استفاده از كفزيان مورد ارزيابي قرار گرفت. براي اين تحقيق، 7 ايستگاه نمونه‌برداري شامل خوزنكلا، هفت چشمه، سرودار، نوجان، پوركان، ورودي بيلقان و خروجي بيلقان تعيين شد و از آب، موجودات كفزي يا بنتوز و رسوبات از دي‌ماه سال 1396 تا تيرماه سال 1397 در اين ايستگاه‌ها نمونه برداري شد. نتايج نشان داد كه هم در نمونه‌هاي آب و هم در نمونه‌هاي رسوب، ميزان غلظت هر سه فلز از بالادست به سمت پايين‌دست، اختلاف معني‌دار را دارند. غلظت كادميوم كمتر از دو فلز ديگر و غلظت روي، بيشترين مقدار را در بين فلزات مورد مطالعه داشت. همچنين غلظت هر سه فلز در آب و رسوب، در دي‌ماه كمتر از تيرماه بود. نتايج شاخص ارزش زيستي Z نيز نشان داد كه اين شاخص در هر دو فصل داراي اختلاف معني‌داري در بين ايستگاه‌هاي نمونه برداري است و بيشترين مقدار شاخص در هر دو فصل، مربوط به ايستگاه‌هاي پايين‌دست بود. دلايل آلودگي رودخانه به فلزات سنگين به‌ويژه در پايين‌دست، شامل فعاليت‌هاي انساني مانند ورود فاضلاب‌هاي كشاورزي، روستايي و تفرجگاهي بود و در فصل سرد به‌دليل كاهش تراكم جمعيت در منطقه، ميزان آلودگي كاهش يافت. همچنين بر اساس نتايج به‌دست آمده از نظر كيفي، بخش‌هاي مختلف رودخانه كرج را مي‌توان در طبقه كيفي II و III ساپروبي طبقه‌بندي كرد.