معرفي يك مدل سازماني نيمه متمركز براي سازماندهي و گسترش خدمات آموزش بيمار: با نقش محوري

Introducing a semi-centralized organizational model for organizing and developing patient education services: the pivotal role of nurses

مقدمه: آموزش‌بيمار حلقه‌ي فراموش شده مراقبت باليني اثربخش در مراكز درماني كشورمان است، نبود سياست هماهنگ براي سازماندهي نيرو به منظور گسترش خدمات آموزش بيمار، منجر به عدم ارايه خدمات موثر به بيماران براي دستيابي به "مراقبت از خود" در راستاي رسالت سازمانهاي بهداشتي – درماني مي‌شود.هدف : معرفي يك مدل سازماني نيمه‌متمركز براي سازماندهي خدمات آموزش بيمار با تاكيد بر نقش محوري پرستاران است.مواد و روشها: مطالعه بخشي از بازتاب اقدام‌پژوهي‌گسترش‌نقش پرستاران آموزش‌دهنده‌ي الزهرا(س) است كه بر اساس مدل اقدام‌پژوهي ارتقادهنده-رهايي‌بخش از دي ماه 1390 در مركز آموزشي درماني الزهرا(س) اصفهان آغاز شده است. سازماندهي تيم مركزي و گروه‌هاي راهبردي و بازخوردي و استفاده از مهارت‌هاي رهبري تغيير با فرايند مشاركت‌جويانه، برنامه‌ريزي راهبردي و عملياتي، منجر به گسترش خدمات آموزش ‌بيمار شد. ساختار سازماني، تعاملات و نقش‌هاي پرستاران در سازماندهي اقدامات فوق، از 115مكاتبه اداري، بيش از 1000رايانامه و740صفحه مستندات مشاركت بالين و دانشگاه،‌ به صورت هدفمند جمع‌آوري و تحليل محتواي كيفي مستمر داده‌ها به صورت قراردادي وتجمعي انجام شد. يافته‌ها: از تئوري زنده اقدام‌پژوهي با مضمون «پرستار در نقش رهبر و مدير»، با تأييد 10 متخصص طرحواره‌اي با عنوان «مدل سازماني نزديك‌تر ‌كننده» براي سازماندهي خدمات آموزش‌بيمار در مركز الزهرا(س) استخراج گرديد. مدل فوق نشان‌دهنده درونمايه‌هاي ساختاري، برنامه‌هاي مشاركت‌جويانه و تعاملات نزديك‌تر حوزه‌هاي سه‌گانه دانشگاهي و خدمات بهداشتي درماني و تلاش سازماندهي شده‌ پرستاران در استقرار ساختار تخصصي و نيمه‌متمركز پروژه اقدام‌پژوهي دانشجويي، در بستر عناصر زمينه‌اي شامل منابع‌جامعه،‌ گيرندگان و ارائه‌دهندگان خدمات بيمارستاني، به منظور جلب مشاركت عناصر اجرايي معاونت‌هاي آموزش، پژوهش، بهداشت و درمان است كه به توسعه خدمات آموزش‌بيمار منتهي گرديده است. نتيجه‌گيري: مدل سازماني نزديك‌تر‌كننده‌ چگونگي همكاري حوزه آموزشي-پژوهشي وحوزه‌هاي بهداشت و درمان با ايفاي ‌نقش مؤثر پرستاران در سازماندهي و گسترش خدمات آموزش‌بيمار طي يك پروژه اقدام‌پژوهي مشاركتي را تبيين مي‌كند. با توجه به نتايج مثبت مطالعه و با شكل‌گيري معاونت پرستاري در نظام سلامت كشور ما ايران، آزمون اين مدل براي گسترش خدمات آموزش بيمار و ارتقاي نقش آموزشي پرستاران از طريق اقدام‌پژوهي در عرصه‌هاي ‌ مشابه يا محدوده وسيع تر پيشنهاد مي‌شود.

Introduction: Patient education is the missing link for effective clinical care in our hospitals. In accordance with the mission of the health system, lack of a coordinated policy in organized human resources in patient education services, resulting in a failure to provide effective services to patients to achieve "self-care". Aim: To introduce a semi-centralized organizational model emphasizing the pivotal role of nurses in organizing patient education services. Methods: This study is part of the reflection phase of the Nurse-Educators' Al-Zahra Role Expansion Action Research(NEAREAR Project) in Al-Zahra educational Hospital in Esfahan which has been started from January 2012, conducted through Enhancement-Emancipator Model of action research. By organizing three groups of the Core Team, Steering groups and Feedback communities and using leadership for change skills, the strategic process and operational planning of the participatory project led to development of patient education services. Data on organizational structure, interactions and roles of nurses in organizing above mentioned actions, purposefully collected from 115 administrative correspondences, over than 1,000 emails and 740 pages of documentation during clinical-academic partnership. Conventional and summative qualitative content analysis was performed on a continuous basis. Findings: From the enlightening process of the Living theory of action research, themed "the nurses' role as leaders and managers", the "Nearer organizational model", was extracted for organizing patient education services in Al-Zahra educational Hospital with approval of 10 experts including structural themes, participatory programs and closer academic-clinical interactions in both health care and therapeutic sectors. The "Nearer model" represents organized efforts of nurses in the establishment of an semi centralized professional structure of a scholar action research project, led to encourage nearer participation of the three executive components of healthcare system in the Deputies of Education & Research, Health and Treatment in the triple context of the underlying elements of the community resources, recipients and providers of health care services, that resulted to the development of the patient education services in a hospital. Conclusion: The model explains how the collaborative actions of educational research, health care, can be closer by effective role of nurses in organizing and expanding patient education services during a participatory action research project. Given the positive results of the study, and according to the formation of Nursing Deputy in our Health System in Iran, it is suggested to test the model for promote the role of nurses in patient education services through action research for development of the patient education services in similar fields or in larger scales.