ردّ پاي نثر عبيد زاكاني در كاريكلماتورهاي پرويز شاپور

كاريكلماتور، جمله‌اي منثور، ساده، كوتاه، طنزآميز و ادبي است كه همچون كاريكاتور، تصويري طنزآميز را القا مي‌كند. برخي از پژوهشگران، اين گونه را دستاورد آشنايي با ادبيات غرب و ترجمه‌هاي فرنگي مي‌دانند؛‌ حال آنكه اين گونۀ نثر موجز مضمون‌گرا در ادبيات كلاسيك فارسي سابقه‌اي ديرينه‌ دارد. اين مقاله با توجه به نظريۀ بينامتنيت، ضمن نشان دادن خاستگاه‌هاي اين‌گونه در ادبيات كهن فارسي، نثر عبيد زاكاني را به‌عنوان شبيه‌ترين متن كلاسيك به اين گونۀ به‌ظاهر نوظهور بررسي مي‌كند. نثر موجز و طنزآميز عبيد در برخي آثارش در موارد متعدد به جملاتي انجاميده است كه ساختاري مشابه كاريكلماتورهاي پرويز شاپور كه خالق كاريكلماتور است، دارند. به همين جهت در اين مقاله، نمونه‌هاي نثر عبيد به‌لحاظ وجود ويژگي‌هاي كاريكلماتور، همچون طنز، سادگي بيان، تصويري بودن جملات، ايجاز، چينش هنرمندانۀ واژگان، بررسي شده‌است. همچنين به تفاوت‌هايي كه ميان كاريكلماتورگونه‌هاي عبيد با كاريكلماتورهاي شاپور وجود دارد، نيز اشاره شده‌است. درنهايت، با توجه به آشنايي شاپور با آثار عبيد، فرضيۀ غربي بودن ريشۀ كاريكلماتور را چندان درست ندانسته و بهتر ديده‌ايم كه اين گونه را احياي گونه‌اي ديرينه در قالبي نو بدانيم.