چيستي و روش‌شناسي دانش روان‌شناسي در قرآن

روان‌شناسي به‌عنوان يك رشته علمي يا عرصه‌اي مطالعاتي كه به بررسي علمي رفتار و فرآيندهاي ذهني انسان مي‌پردازد، در كانون توجه انديشمندان مسلمان بوده و است. اگر علم اسلامي بخواهد به‌عنوان يك علم نوين، هماورد علوم انساني معاصر مطرح گردد، لازم است آن را از منظري اسلامي مورد بحث قرار دهد. اين پژوهش با هدف بررسي و تبيين چيستي و ماهيت روان‌شناسي اسلامي و ارائه روش‌هاي تحقيق در آن انجام شده است. براي پاسخ‌گويي به اين پرسش كه تفاوت روان‌شناسي اسلامي و قرآن‌بنيان با روان‌شناسي رايج چيست؛ و مباني،‌ اهداف، موضوع و مسائل آنها چه تفاوت‌هايي با يكديگر دارند. روش اين پژوهش روش تحليلي ـ استنتاجي است و شيوه گردآوري اطلاعات به‌صورت كتابخانه‌اي بوده است. با توجه به اين‌كه روان‌شناسي اسلامي مصداقي از علوم ديني است، طبعاً هر آنچه درباره علم ديني گفته شود، در خصوص روان‌شناسي اسلامي نيز گفته مي‌شود؛ بنابراين روان‌شناسي اسلامي، علمي تجربيِ صرف نخواهد بود و به‌عنوان يك شاخه معرفتي جامع، بخشي از هندسه معرفتي اسلام خواهد بود. درنتيجه در بحث روش‌شناسي آن‌هم از روش تجربي صرف تعميم پيدا مي‌كند و از روش‌هايي مانند تجربه دروني و بيروني، پيمايش ميداني و تاريخي، استدلال عقلي، تعبد نقلي نسبت به آنچه منبع معقول دارد، تحليل محتواي متون ديني و... استفاده مي‌كند. در مباحث قرآني نيز از روش‌هايي مانند استنطاق، استخدام، نظريه‌پردازي‌هاي علمي و مطالعات ميان‌رشته‌اي سود خواهد جست.