جايگاه علوم طبيعي در فرآيند تفسير قرآن كريم از منظر علامه طباطبايي

يكي از روش‌هاي تفسيري كه پس از عصر روشنگري و انقلاب صنعتي در غرب، به‌صورت ويژه در جهان اسلام مورد توجه قرار گرفته است روش تفسير علمي قرآن است كه در آن مفسر مي‌كوشد تا با بهره‌گيري از يافته‌هاي علوم تجربي، به فهم بهتري از آيات قرآني دست يابد. اين روش عمدتاً به سه شيوه «تطبيق»، «استخدام» و «استخراج» صورت مي‌پذيرد. نوشتار حاضر، به‌منظور دست‌يابي به جايگاه علوم طبيعي در فرآيند تفسير از منظر علامه طباطبايي، اين سه شيوه را در خصوص اين دسته از علوم در تفسير شريف «الميزان» مورد بررسي قرار داده و با دقت در مواردي كه علامه طباطبايي در تفسير خود به يافته‌هاي علوم طبيعي اشاره فرموده است، روشن ساخته است كه نخست در الميزان نه‌تنها هيچ مصداقي براي «تطبيق» نمي‌توان يافت، بلكه اساساً يكي از انگيزه‌هاي اصلي علامه در تأليف اين تفسير، مقابله با رواج تطبيق در عرصه تفسير در دوران ايشان بوده است؛ دوم ايشان اگرچه در فهم آيات قرآني، در مواردي از علوم ديگر بهره گرفته است؛ اما بررسي اين موارد آشكار مي‌سازد كه ايشان ـ همان‌گونه كه بارها تصريح نموده است ـ قرآن را در مقام تفسير، از ساير علوم و منابع معرفتي بي‌نياز دانسته و يافته‌هاي ساير علوم را تنها در فهم بهتر آيات و استفاده‌هاي فراتفسيري ـ و نه اصل تفسير قرآن ـ قابل «استخدام» مي‌داند؛ و سوم اگرچه در عرصه‌ علوم طبيعي در الميزان موردي براي «استخراج» يافت نمي‌شود؛ اما اين تفسير ظرفيت بسيار عظيمي در استخراج نظريات، در شاخه‌هاي مختلف علوم انساني و نظري دارد.