تهيه نقشه شاخص گراديان طولي رودخانه مبتني بر GIS و DEM جهت ارزيابي اثرات تكتونيك فعال (مطالعه موردي: شمال دامغان)

در مقاله حاضر اقدام به تهيه نقشه شاخص گراديان طولي رودخانه‌هاي ارتفاعات شمال دامغان با استفاده از ابزارهاي اتوماتيك در محيط GIS شده است. هدف اصلي اين پژوهش، ارائه روشي اتوماتيك جهت ترسيم نقشه شاخص SL با استفاده از مدل رقومي ارتفاعي و در مرحله بعد تحليل ارتباط آن با تكتونيك منطقه است. بدين منظور از مدل‌هاي رقومي ارتفاعي (DEM 12.5m)، نقشه‌هاي زمين شناسي 1:100000 و توپوگرافي 1:25000 استفاده شد. به منظور محاسبه و استخراج اين شاخص از داده‌هاي رقومي ارتفاعي به جاي نيمرخ طولي رودخانه استفاده شده است تا بتوان مقادير شاخص را به صورت سطحي و براي كل منطقه نشان داد. مقادير SL، براي نقاط مياني منحني ميزان‌هايي با فاصله 50 متري محاسبه و سپس با استفاده از روش‌هاي درون يابي، براي كل منطقه محاسبه گرديد. همچنين شاخص‌هايي چون انتگرال هيپسومتري حوضه‌ها، شيب متوسط و ارتفاع متوسط براي تمامي حوضه‌ها برآورد شد. محاسبات و ترسيم نقشه‌ها با استفاده از نرم افزار Arc GIS 10.6 و QGIS 3.4 انجام گرفت. نتايج نشان مي‌دهد كه روش حاضر با توجه به اتوماتيك بودن آن با دقت و سرعت بالايي قادر به تهيه نقشه شاخص SL است. همچنين نتايج نشان مي‌دهد كه مقادير شاخص SL، در مناطق مركزي منطقه مورد مطالعه و در امتداد گسل‌هاي اصلي (روند غربي ـ شرقي)، بالاست. بنابراين وجود گسل‌ها و بالاآمدگي ناشي از آنها، ارتباط زيادي با مقادير بالاي گردايان طولي رودخانه دارد.