بازآفريني ساختار مجموعۀ صاحب‌آباد تبريز بر پايۀ مستندات تاريخي

شهر تاريخي تبريز به‌عنوان پايتخت سياسي حكومت‌هايي چون ايلخانيان، تركمانان قويونلو و صفويان، ميراث‌دار گنجينه‌هاي ارزشمند معماري و شهرسازي در طول ايام بوده كه از پس گذر ساليان دور و رخدادهاي تاريخي، جز ردّ پاي كمرنگي از اين آثار بر جاي نمانده است. ميدان و مجموعۀ صاحب‌آباد تبريز نيز به‌عنوان آغازگري بر فضاهاي باز شهري ايران، از جمله آثار باشكوه روزگاران گذشته مي‌باشد كه سنگ بناي آن به دورۀ ‌ايلخانان مغول بازگشته و در حال حاضر جز نامي تغييريافته (صاحب‌الامر) و چند بناي رو به تخريب كامل، اثري از آن قابل مشاهده نيست؛ ازاين‌رو تلاش براي شناخت پيشينۀ تاريخي اين مجموعه و نيز باززنده‌سازي شكوه گذشتۀ آن، گامي ضروري در راستاي افزايش پيوستگي تاريخي و نيز حفظ هويت اين مجموعه است. بر همين اساس، پژوهش حاضر در راستاي پاسخ به اين پرسش كه »ساختار كالبدي و عملكردي مجموعۀ صاحب‌آباد از آغاز پيدايش، در دورۀ حكومتي ايلخانيان تا دورۀ حكومتي صفويان به چه ترتيب بوده است «، با استناد بر متون و منابع تاريخي شامل اسناد نوشتاري و تصويري، دگرگوني‌ها و تحولات اين مجموعه را گام‌به‌گام مطالعه و تحليل كرده است. روش تحقيق اين پژوهش بر اساس تحليل محتوا، با راهبرد تفسيري‌تاريخي بوده و نتايج حاصل از مطالعات، تحليل‌ها و تطبيق تواريخ، ضمن احترام بر پژوهش‌هاي پيشين، حاكي از يك طراحي مرحله ‌به ‌مرحله (نه از پيش انديشيده) براي كليت مجموعه و متأثر از رويدادهاي سياسي‌حكومتي (انتخاب تبريز به‌عنوان پايتخت) در آغاز پيدايش و نيز حوادث طبيعي و جنگ‌هاي تاريخي در ادامه مي‌باشد. اوج تكامل كالبدي و عملكردي مجموعۀ صاحب‌آباد و نيز عظمت عرصۀ ميدان در روند تاريخ، در دوران حكومت شاه‌طهماسب صفوي (930ـ984ق) بوده و پس از اين دوران مجموعۀ صاحب‌آباد گام در راه افول خود گذارده است.