واكاوي تعارض ذي‌نفعان در نواحي تاريخي شهري مورد پژوهي طرح حريم حفاظتي محلۀ سنگلج تهران

نواحي شهري تاريخي تبلور كالبدي ارزش‌ها، سنت‌ها و ايدئولوژي ساكنان و بيانگر تاريخ اجتماعات، تكامل جامعه و هويت فرهنگي آن هستند. اين نواحي به‌مثابۀ بخشي از شالودۀ شهر از يك ‌سو عرصۀ فعاليت، سكونت و كسب و كار گسترۀ وسيعي از ذي‌نفعان با منافع و تقاضاهاي مختلف و بعضاً متضاد و از سوي ديگر، عرصۀ اعمال ضوابط حفاظت از ميراث فرهنگي هستند كه محدوديت‌هايي را براي ذي‌نفعان ايجاد مي‌كند و زمينه‌ساز بروز تعارض منافع خواهد بود. بنابراين وجود تعارض ذي‌نفعان در چنين نواحي اجتناب‌ناپذير خواهد بود و مديريت تعارض آن به‌مثابۀ بخشي از مأموريت‌هاي برنامه‌ريزان شهري ضرورت مي‌يابد. با توجه به اينكه شناخت ذي‌نفعان موجود در نواحي شهري تاريخي و تحليل الگوي تعارض آن‌ها بستر لازم براي مديريت تعارض ذي‌نفعان را فراهم مي‌سازد، نوشتار حاضر در پي آن است با انتخاب طرح حريم حفاظتي محلۀ سنگلج به‌عنوان نمونۀ مطالعاتي، به شناخت ذي‌نفعان دخيل در اين طرح، سنجش موضع آن‌ها به طرح و در نهايت تبيين الگوي ساختار تعارضات پيش روي آن بپردازد. اين مقاله در چهارچوب پارادايم پژوهش كيفي‌ تدوين و داده‌هاي موردنياز آن با استفاده از روش نمونه‌گيري گلوله‌برفي و انجام مصاحبه‌هاي عميق گردآوري و در چهارچوب نظريۀ زمينه‌اي در نر‌م‌افزار Nvivo10 كدگذاري و تحليل شده است. بر پايۀ يافته‌هاي پژوهش، ذي‌نفعان درگير در طرح حريم حفاظتي محلۀ سنگلج در دو دستۀ »عمومي و خصوصي « و موضع آن‌ها نسبت به طرح نيز در چهار گروه »قدرت‌گرايانه، تقابل‌گرايانه، تعاملي و بي‌طرفانه « قابل دسته‌بندي است. موضع تقابل‌گرايانۀ ذي‌نفعان شامل »تعارض ارزشي «، »تعارض منافع اقتصادي « و »تعارض رويه‌اي « است كه در دو دستۀ كلان »تعارض منافع عمومي و خصوصي « و »تعارض سازماني « دسته‌بندي شده است. ماهيت اقتدارگرايانۀ نظام برنامه‌ريزي حفاظت، مشاركت‌گريزي و ‌غيرواقع‌بينانه بودن طرح‌هاي حفاظتي، عدم يكپارچگي برنامه‌ريزي شهري و برنامه‌ريزي حفاظت و فقدان مكانيسم‌هاي جبران خسارت مالكان، از مهم‌ترين عوامل بروز تعارض در اين طرح به شمار مي‌روند.