كليدواژه :
روابط سياسي , هند , صفويه , گوركانيان , ازبكان , قندهار , ايرانيان , حجگزاري
چكيده فارسي :
ايران و هند دو همسايه بزرگ با تاريخ طولاني، داراي ريشه هاي نژادي و تاريخي مشتركي هستند كه مناسبات آنها از عصر باستان تا كنون غالباً حسنه بوده است. اين روابط در عصر حكومت صفويان بر ايران و به‌ويژه در دوره تكوين و استقرار دولت صفوي و همچنين حكومت اخلاف اميرتيمور گوركاني در هند، گسترش چشم‌گيري داشت. اين دو سلسله در بيشتر اين مدت روابط دوستانه و نزديكي داشتند كه از عوامل مؤثر خارجي آن، دشمن مشتركي به نام ازبكان در مجاورت آنها به مركزيت سمرقند بود كه بر تحولات سياسي دولت‌هاي مزبور تأثيرگذاري داشت. پناهندگي همايون‌شاه از هند به ايران و نيز اختلافات مرزي بر سر شهر قندهار نيز در فراز و فرود مناسبات صفويان با گوركانيان هند نقش داشت. اما حجگزاري ايرانيان از طريق هند مي‌تواند يكي از عرصه‌هاي تعامل و روابط با هند تلقي شود. هدف اين مقاله، شناسايي و بررسي عوامل مؤثر بر روابط صفويان با گوركانيان در ابعاد سياسي، و سير مناسبات اين دو دولت در مقطع يادشده است. فرضيه تحقيق حاضر اين است كه خطر ازبكان براي هر دو كشور و نيز تلاش ايران و هند براي تسلط بر شهر استراتژيك قندهار از عوامل مهم در فراز و فرود روابط ميان گوركانيان و صفويان بوده و بر امر حجگزاري نيز تأثير داشته است. برآيند تحقيق حاكي از آن است كه به رغم وجود موانعي در توسعه مناسبات ايران و هند، با توجه به حضور بسياري از ايرانيان در هند و روابط خصمانه دولت عثماني با ايران، زائران ايراني ناچار از طريق هند رهسپار سفر حج مي‌شدند.
