مروري بر نقش و اهميت كژدم‌ها در باورهاي گذشته ايرانيان

Role and significance of scorpions on Iranian ancient beliefs

مقدمه: كژدم‌ها جانوراني هستند كه از دوران گذشته به دليل داشتن نيش زهري مورد توجه انسان بوده‌اند و نگاه متفاوت به اين بندپايان سبب ايجاد باورهاي درست يا نادرست در مورد آن‌ها شده است. بررسي اين باورها در نحوه نگرش، تصورات و ديدگاه‌هاي ديني ايرانيان در گذشته‌هاي دور هدف اين مطالعه است. روش كار: اين مطالعه به روش مروري انجام گرفت و با توجه به واژه‌هاي كليدي كژدم، درمان گزش آن‌ها و نقش آن‌ها در باورها و نقش‌مايه انسان و كژدم، از ميان 70 عنوان، 42 عنوان موجود در پايگاه‌هاي اطلاعاتي مانند: ,SID Web of Science Medline ,Ovid ,PubMed و هم‌چنين كتاب‌هاي چاپ شده در اين زمينه انتخاب و به تجزيه و تحليل آن‌ها پرداخته شد. يافته‌ها: كژدم‌ها به دليل داشتن نيش زهري و دردناك و گاهي مرگ‌آور توجه بيشتري را در بين جانوران در تاريخ پزشكي و فرهنگ ايرانيان به خود جلب كرده‌اند، در بعضي از منابع به‌ عنوان نماد قدرت و توانمندي و نگاهباني از مردم مورد توجه بوده‌اند بطوريكه در آثار تاريخي به جا مانده از پيشينيان در سرتاسر جغرافياي فرهنگي و تاريخي ايران به فراواني يافت مي‌شوند. نتيجه‌گيري: مي‌توان گفت كه نقش كژدم به دليل نيش دردناك و گاها كشنده در باورها، واقعيت‌ها، تحليل آداب و رسوم و ايجاد آن نقش مهمي داشته است، اين نقش در مواردي واقع‌گرايانه بوده است و در مواردي با اوهام تركيب شده و نادرست است.

Introduction: Scorpions are creatures under attention from the past due to their poisonous sting and various imaginations established true or false beliefs about these arthropods so this study has been carried out to clarify these theories, imaginations and Iranian religious views. Methods: This review was prepared based on keywords like scorpion, cure of their bites, their role on beliefs and reciprocal action of human- scorpion. Through 70 titles, it has been analyzed 42 of them which were present in databases like SID, Ovid Medline, Pub Med, Web of Science and published books in this field. Results: In history of medicine and human culture scorpions are in center of attention more than any creature due to having painful and occasionally fatal poisonous sting. Sometimes they were under attention because they were known as symbol of strength and protection so that we find them ordinary in monuments remained from ancient geography of Iran. Conclusion: It is found that scorpions play an important role in beliefs, reality and traditions of Iran for their painful and sometimes fatal sting. As a result this role sometimes is based on reality and sometimes has combined with delusions and is not true.