مروري بر ژئوشيمي و محيط تكتونيكي تشكيل پهنه هاي افيوليتي ايران

رخنمون هاي افيوليت ها و ملانژهاي افيوليتي بطورگسترده در ايران پخش شده است. اﻓﯿﻮﻟﯿﺖ ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي از ﺳﻨﮓ ﻫﺎي ﻣﺎﻓﯿﮏ و اوﻟﺘﺮاﻣﺎﻓﯿﮏ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳـﺖ ﻣـﻨﻈﻢ ﯾـﺎ ﻻﯾـﻪ ﻻﯾـﻪ  ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﯾﺎ در اﺛﺮ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي زﻣﯿﻦ ﺳﺎﺧﺘﯽ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺨﻠﻮط ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﺑﻪ اﻓﯿﻮﻟﯿﺖ؛ ﮐﻤـﭙﻠﮑﺲ افيوليتي، ﺳـﺮي اﻓﯿﻮﻟﯿﺘﯽ، و ﺳﺮاﻧﺠﺎم آﻣﯿﺰه رﻧﮕﯿﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه ﮐﻪ از ﻣﯿﺎن آن ﻫﺎ واژه آﻣﯿـﺰه رﻧﮕـﯿﻦ (ﮐـﺎﻟﺮد ﻣﻼﻧـژ )ﮐﺎرﺑﺮد بيش تري دارد. با توجه به تنوع كارهاي تحقيقاتي انجام شده در اين زمينه و عدم وجود يك مقاله مروري، انجام كار پژوهشي جديد را لازم نموده است. هدف از نگارش اين مقاله مروري بر ژئوشيمي و محيط تكتونيكي تشكيل پهنه هاي افيوليتي ايران است. نتايج اين تحقيقات نشان مي‌دهند كه از نظر پراكندگي، افيوليت هاي ايران از نوع ملانژ بوده كه در دو گروه نوار افيوليت راديولاريتي زاگرس و نوار حلقوي ايران مركزي قابل ذكر مي باشند. در جنوب غربي زاگرس، دو بخش جدا از هم به نام افيوليتي كرمانشاه و نيريز رخنمون دارد. افيوليت هاي ايران مركزي كه با نام نوارهاي حلقوي خرده قاره ي مركزي (سبزوار، شمال تربت حيدريه جنوب بيرجند)،  شمال غرب ايران (ماكو خوي) و شرق ايران مركزي (شمال مكران و شمال نائين) در اثر عمل فرورانش، بخشي از گوشته ي بالايي و پوسته ي اقيانوسي به صـورت مجموعه ي درهمي (ملانژ افيوليتي) برجاي مانده است. هم چنين نتايجي بسيار از مطالعات ژئوشيميايي بر روي افيوليت هاي ايران، وابستگي بازالت هاي پشته هاي ميان اقيانوسي (MORB) و تولئيت هاي جزاير قوسي (IAT) را نشان داده است. هردو گروه بازالت هاي سـاب آلكالن وآلكـالن را در افيوليت هاي كرمانشاه شناسايي كرده اند. در افيوليت هاي نيريز و شهر بابك انواع متعددي از بازالت كه ويژگي IAT دارند، شناسايي و گزارش شده است. تركيب شيميايي افيوليت سبزوار نيز ويژگي هاي ژئوشيميايي نوع IAT را نشان مي دهد. در افيوليت بند زيارت (باختر مكران) نيز دو نوع گدازه بازالتي شناسايي شده است.