سنّت حماسه سرايي در قيصرنامه اديب پيشاوري

اديب پيشاوري يكي از برجسته‌ترين شعراي سنت‌گراي دوره معاصر است كه در افغانستان و ايران، در محضر بزرگان روزگار خود به كسب علم پرداخت و بر بسياري از علوم زمان تبحر يافت. از اديب، آثار گوناگوني به نظم و نثر بر جاي مانده است كه معروفترين آنها ديوان فارسي عربي و «قيصرنامه» است. قيصرنامه منظومه‌اي است حماسي كه اديب آن را به تأثير از شاهنامۀ فردوسي، در ستايش قيصر آلمان، ويلهلم، سروده است. از آنجا كه اديب شاعري سنت‌گرا بوده، انعكاس سنت‌هاي حماسي در قيصرنامه، فراوان به چشم مي‌خورد.  سنّت، بازتاب فرهنگي تجربه‌ها، دستاوردها و بينش‌هاي نياكان است كه از نسلي به نسل ديگر سپرده مي‌شود و هر مؤلفي نه با ياري ذهن خود، بلكه با تكيه بر آن است كه دست به آفرينش مي‌زند. پژوهش حاضر قيصرنامه اديب را با شش عنصر اصلي سنت حماسي يعني انگيزه، قهرمان، ساختار، زبان، كاربرد اساطير و بافت روايي بررسي نموده است.   نتيجۀ بررسي ها نشان مي‌دهد كه انگيزه اديب از اين حماسه سرايي، ملي نبوده و بيشتر به خاطر نفرت و انتقام‌جويي از استعمار انگليس اين منظومه را سروده است. او در زمينۀ كاربرد اساطير و توصيف برخي از ويژگي‌هاي قهرمان در قالب سنت حماسه‌سرايي دست به آفرينش زده است. هرچند اديب در كاربرد زبان، به سنت وفادار مانده، اما هنگام گزينش واژگان، به بافت كلام و محتواي داستان توجهي ندارد. در زمينۀ ساختار حماسي و بافت روايي نيز بايد گفت قيصرنامه بافت و ساختار روايي ندارد و اديب پيشاوري به اين مسأله اصلاً توجه نكرده است.