پديد آورندگان :
عظيمي يانچشمه، رخساره دانشگاه تهران - دانشكده منابع طبيعي - گروه محيط زيست، كرج , معين الديني، مظاهر دانشگاه تهران - دانشكده منابع طبيعي - گروه محيط زيست، كرج , فيض نيا، سادات دانشگاه تهران - دانشكده منابع طبيعي - گروه محيط زيست، كرج , فيض نيا، سادات دانشگاه تهران - دانشكده منابع طبيعي - گروه احياي مناطق خشك و بياباني، كرج , شهبازي، رضا سازمان زمين شناسي و اكتشافات معدني كشور - مركز پژوهشهاي كاربردي زمين شناسي، تهران
كليدواژه :
عناصر كمياب , مخاطره اكولوژيكي , كرج , نهشت اتمسفري
چكيده فارسي :
زمينه و هدف: نهشت اتمسفري تاثير قابل توجهي بر آلودگي محيطزيستي و سلامت انسان به دليل نقش آن در مكانيسم هاي انتقال آلاينده ها دارد. اهداف اين مطالعه، بررسي غلظت ها، منابع و مخاطرات اكولوژيكي عناصر كمياب در نهشت اتمسفري شهر كرج بود.
مواد و روشها: 18 نمونه نهشت اتمسفري از پشت بام ساختمانهاي موجود در شش منطقه كرج برداشته شد و سپس غلظت عناصر كروم، مس، روي، نيكل و ليتيم و عناصر كبالت و سرب به ترتيب به روش طيفسنجي نشري جفت شده القايي (ICP-OES) و طيفسنجي جرمي جفت شده القايي (ICP-MS) آناليز شدند. آناليزهاي همبستگي پيرسون، تجزيه واريانس يك طرفه و تحليل عاملي براي شناسايي منابع احتمالي عناصر كمياب استفاده شدند.
يافته ها: ميانگين غلظت عناصر مطالعه شده به صورت سرب، روي، مس، كروم، نيكل، كبالت و ليتيم به ترتيب 73/184، 75/931، 61/94، 79/98، 90/83، 05/21 و 71/24 μg/g بودند. همچنين نتايج نشان داد ضرايب غني شدگي (EF) عناصر سرب و روي بالا؛ عناصر مس، نيكل و كروم متوسط بودند، درحاليكه كبالت غير آلوده بود. بر اساس آناليزهاي آماري، عناصر كمياب مي توانند ناشي از منابع متعدد انساني (منابع نقليه اي، انتشارات صنعتي و احتراق سوخت هاي فسيلي) و طبيعي باشند. عناصر روي و مس داراي بيشترين غلظت در ايستگاه هاي با ترافيك بالا به ويژه ايستگاه كارخانه قند در مركز شهر بودند. بيشينه غلظت كروم، نيكل و كبالت در ايستگاه فرديس در مجاورت نيروگاه برق شهر كرج مشاهده شد. ايستگاه هاي صنعتي شامل كمال شهر، محمدشهر و ماهدشت بيشترين مقادير سرب را نشان دادند. در نهايت، شاخص خطر (RI) نشان داد كليه ايستگاه هاي مطالعه شده به استثناي كمال شهر كه ريسك قابل ملاحظه اي داشت، داراي مخاطره بالقوه پايين هستند.
نتيجه گيري: شهر كرج تحت تاثير منابع متعدد انساني آلودگي محيطزيستي است كه مشكلاتي زيادي را براي سلامت انسان ايجاد ميكنند و آلاينده ها با افزايش تراكم جمعيتي افزايش يافته اند. بنابراين ما پايش مداوم عناصر كمياب به ويژه سرب و روي را به منظور كنترل منابع انتشار آنها توصيه مي نماييم.
چكيده لاتين :
Background: Atmospheric deposition has a significant influence on environmental pollution and human health because of its role on transport mechanisms. The aims of this study were the determination of Concentrations, Sources and Ecological Risks of trace elements in atmospheric deposition of Karaj City, Iran.
Method: 18 atmospheric deposition samples were collected from the flat roof of buildings in six districts and then, the concentration of elements including Cu, Zn, Cr, Ni, Li and other (Co and Pb) were analyzed by Inductively Coupled Plasma Optical Emission Spectroscopy (ICP-OES) and Inductively Coupled Plasma Mass Spectrometry (ICP-MS), respectively. Pearson Correlation, One-Way ANOVA and Factor Analyses were used to identify probable sources of the trace elements.
Results: The mean concentrations of Pb, Zn, Cu, Cr, Ni, Co, and Li were 184.73, 931.75, 94.61, 98.79, 83.90, 21.05 and 24.71 μg/g, respectively. Also, the result showed the Enrichment Factors (EF) of Pb and Zn were high; Cr, Ni, and Cu were moderate while Co was unpolluted. Based on statistical analyses, trace elements could be originated from several anthropogenic (Vehicular Sources, Industrial Emissions and Fossil Fuel Combustion) and natural sources. Zn and Cu showed the highest concentrations at high-traffic stations, especially at Karkhene-Ghand located in city center. Maximum concentrations of Cr, Ni, and Co were observed at Fardis Station closed to Karaj Power Plant. Industrial Stations including Kamalshahr, Mohammadshahr, and Mahdasht had the most amount of Pb. Finally, Risk index (RI) showed all studied stations had low potential risk except of Kamalshar with a considerable risk.
Conclusion: Karaj has influenced by several anthropogenic sources of environmental pollution that are created many human health problems and the pollutants have increased with the population density. Therefore, we would have suggested the continuous monitoring of trace elements, especially Pb and Zn to control of the emission sources.
