بررسي ويژگي‌هاي فيزيكومكانيكي دانۀ انجره (Urtica pilulifera) و بهينه‌يابي شرايط استخراج صمغ حاصل از آن به روش سطح پاسخ

در اين پژوهش، خصوصيات هندسي، ثقلي و اصطكاكي دانۀ انجره موردارزيابي قرار گرفت. طول، عرض و ضخامت دانه‌ها به‌ترتيب 2/49، 1/98 و 0/78 ميلي‌متر و ميانگين‌هاي حسابي و هندسي قطر، ضريب كرويت و سطح دانه‌ها به‌ترتيب 1/75، 1/29 ميلي‌متر، 0/52 و 5/31 ميلي‌مترمربع به‌دست ‌آمد. دانسيتۀ واقعي، دانسيتۀ توده و درصد تخلخل دانه‌ها به‌ترتيب 1168/12، 19/457 كيلوگرم بر مترمكعب و 60/86 درصد و متوسط ضرايب اصطكاك استاتيكي بر سطوح تختۀ سه‌لايه، شيشه، لاستيك، فايبرگلاس و آهن گالوانيزه به‌ترتيب 0/28، 0/21، 0/34، 0/22 و 0/27 بود. در ادامه با استفاده از روش سطح پاسخ، شرايط بهينۀ استخراج موسيلاژ دانۀ انجره به‌عنوان منبع جديد هيدروكلوئيدي با هدف دستيابى به حداكثر ميانگين سطح دانه‌ها بعد از اعمال تيمارها نسبت به ميانگين سطح دانه‌هاي اوليه، راندمان استخراج و ويسكوزيته تعيين شد. براي‌اين‌منظور تأثير سه متغير مستقل شامل دماي خيساندن (6025 درجۀ سانتي‌گراد)، زمان خيساندن (40/5 ساعت) و نسبت آب به دانه (1:20 تا 1:60) توسط طرح آمارى مركب مركزى صاف بررسي شد. راندمان استخراج و ويسكوزيته به‌طور معنى‌دار (0/05 p) تحت‌تأثير تمامى متغيرهاى مستقل قرار گرفتند، درحالى‌كه تأثير دما بر نسبت سطح دانه‌ها معني‌دار نبود (0/05 p). براساس روش بهينه‌سازي عددي، شرايط بهينۀ استخراج صمغ دانۀ انجره به‌صورت دماي خيساندن 59 درجۀ سانتي‌گراد، زمان خيساندن 3/4 ساعت (204 دقيقه) و نسبت آب به دانه 1:40 تعيين گرديد. در شرايط بهينه، مقادير نسبت سطح دانه‌ها، راندمان استخراج و ويسكوزيته به‌ترتيب 2/39، 9/70 درصد و 6/25 ميلي‌پاسكال/ثانيه به‌دست ‌آمد. نتايج اين تحقيق ارزش كاربردي براي طراحي تجهيزات پس‌ازبرداشت، فراوري دانه‌هاي انجره و همچنين استخراج موسيلاژ از دانه‌ها دارد.