سنّت زيارت عتبات عاليات، به عنوان بخشي از آداب معنوي سفر حج

مشــاهد مقدس امام علي(ع) و امام حســين(ع) و ديگر امامان مدفون در عراق، با ساخت بناهاي بزرگ بر آنها در سده ســوم و چهارم هجري، رفته رفته مورد توجه و اهتمام روزافزون عموم مســلمانان قرار گرفت. در آن دوره، شــهرهاي بغداد و كوفه، دو مبدأ بسيار مهم براي سفرهاي حج بود و بسياري از كاروان‌هايي كه از سرزمين‌هاي شرقي اسلامي همچون ايران، خراسان و آسياي ميانه راهي سفر حج مي‌شدند، در مسير خود از خاك عراق مي‌گذشتند و گاه در مسير، دو حرم مطهر امام علي‌(ع)و امام حسين‌(ع)را نيز زيارت مي‌كردند. پژوهش حاضر، بر آن است تا به شيوه توصيفي و با استقصاي حداكثري شواهد و مدارك تاريخي شامل متون و منابع مكتوب (همچون راهنمانگاري‌ها و ســفرنامه‌هاي حج) و اسناد تصويري كهن (نظيرطومارهاي گواهينامه حج و طومارهاي زيارتي شيعي،) نشان دهد كه زيارت عتبات عاليات، به تدريج با سفرهاي حج مسلمانان شماري از سرزمين‌هاي اسلامي ارتباط يافته است و بسياري از كاروان‌هاي حج كه در مســير خود از عراق عبور مي‌كردند، به عنوان بخشي از آداب معنوي سفر حج، به زيارت مشاهد ائمه(ع) در عراق، به ويژه دو آستان مقدس علوي و حسيني، تقيد داشته‌اند.