بررسي تطبيقي هدف مصرف‌كننده در اقتصاد اسلامي و اقتصاد متعارف

در اقتصاد متعارف به طور معمول، بيشينه‌سازي مطلوبيت به عنوان هدف مصرف‌كننده معرفي مي‌گردد؛ مطلوبيتي كه به هر معنايي استعمال گردد، مبتني بر لذت دنيوي، به‌ويژه مادي است. در اقتصاد اسلامي نيز با توسعه در مفهوم و محدوده لذت، بيشينه‌سازي مطلوبيت گسترده، شامل مجموع لذت‌هاي مادي و معنوي در دنيا وآخرت، به عنوان هدف مصرف‌كننده تلقي شده است. در اين مقاله، با استفاده از روش تحليلي به بررسي هدف مصرف‌كننده در اقتصاد اسلامي و اقتضائات آن مي‌پردازيم. بنا به فرضيه مقاله، هدف مصرف‌كننده در اقتصاد اسلامي، بيشينه‌كردن مطلوبيت اخروي، همراه با حد معقول مطلوبيت دنيوي است. بر اساس يافته‌هاي پژوهش، پذيرش بيشينه‌سازي مطلوبيت گسترده، به‌عنوان هدف مصرف‌كننده در اقتصاد اسلامي، مستلزم تعديل بهره‌مندي از لذت‌هاي مادي و گذر از عقلانيت ابزاري است. بيشينه‌كردن تابع مطلوبيت دنيوي، به تنهايي و با ناديده‌گرفتن تابع مطلوبيت اخروي، نه‌تنها موجب بيشينه‌سازي مطلوبيت گسترده نمي‌شود؛ بلكه باعث كمينه‌سازي آن نيز مي‌شود؛ زيرا شرط تحصيل لذايذ عميق، گسترده و جاودانه جهان آخرت و نيز لذت‌هاي معنوي دنيوي، تعديل به معناي چشم‌پوشي از برخي موارد لذايذ آني و زودگذر ماديِ دنيوي مي‌باشد. افزون بر آنكه عقلانيت ابزاري نمي‌تواند زمينه‌ساز بيشينه‌سازي مطلوبيت گسترده شود. ازاين‌رو، بيشينه‌سازي مطلوبيت گسترده مستلزم تعديل لذت‌هاي مادي مي‌باشد.