بررسي ميزان تغييرات خصوصيات مورفولوژيكي و فيتوشيميايي جمعيت‌هاي مختلف پولك (Stachys inflata Benth.) در استان همدان

پولك (Stachys inflata Benth.) گياه دارويي متعلق به تيره نعناعيان، در طب سنتي و بومي كاربرد گسترده‌اي دارد. اين پژوهش، به‌منظور بررسي ميزان تغييرات مورفولوژيكي و فيتوشيميايي هفت جمعيت گياه پولك در مناطق مختلف استان همدان به اجرا درآمد. جمعيت ها از مناطق قاضي‌خان، آورزمان، اكباتان، اسدآباد، ازناوله، كوهاني و گاماسياب جمع‌آوري گرديد. صفات مورفولوژيكي شامل ارتفاع بوته، طول و عرض برگ، طول و عرض براكته و گلچه، طول گل‌آذين و طول ميانگره، وزن تر و خشك شاخه گلدار، وزن تر و خشك برگ و گل و قطر ساقه و تعدادي از صفات فيتوشيميايي شامل درصد اسانس و محتواي فنل و فلاونوئيد مورد بررسي قرار گرفت. نتايج نشان داد بيش‌ترين ميزان اسانس مربوط به جمعيت‌هاي آورزمان، ازناوله و كوهاني (0.2 درصد حجمي ـوزني) و كم‌ترين ميزان اسانس مربوط به جمعيت اسدآباد (0.11 درصد حجمي ـ وزني) بود. اگرچه 22 تركيب در اسانس شناسايي شد، اما تنوع زيادي در اجزاي تشكيل‌دهنده اسانس در جمعيت‌هاي مورد مطالعه وجود داشت. جمعيت منطقه آورزمان، بيش‌ترين ميزان فنل كل (141.9 ميلي‌گرم گاليك اسيد در گرم عصاره) و فلاونوئيد (109.4 ميلي‌گرم روتين در گرم عصاره) را داشت. براساس نتايج تجزيه كلاستر، هفت جمعيت مورد مطالعه در دو گروه جداگانه قرار گرفتند. در اين مطالعه، بيشترين اسانس از جمعيت هايي به دست آمد كه از مناطقِ داراي كمترين ارتفاع از سطح دريا (آورزمان، كوهاني و ازناوله) جمع آوري شده بودند. خاك اين مناطق داراي فسفر بيشتري بود، بنابراين براساس نتايج حاصله، عوامل محيطي نيز همانند عوامل ژنتيكي در ايجاد تنوع در خصوصيات مورفولوژيكي و فيتوشيميايي اين گياه مؤثر بوده اند.