مطالعه‌ي باستان شناختي منشاء توليد سفال‌هاي زرين‌فام مجموعه دست‌كند زيرزميني تپه قلعه خمين با استفاده از روش آناليز پيكسي

تحليل عنصري مواد تشكيل دهنده اشياء باستاني اطلاعات بسيار ارزشمندي در مورد مواد اوليه و تكنيك ساخت آن‌ها به‌دست مي دهد. آناليز با باريكه يوني يك روش غيرمخرب، سريع و بس‌عنصري مي باشد كه براي شناخت هويت و ماهيت اشياء باستاني همانند سفال در كنار ساير روش هاي باستان سنجي توصيه مي شود. فعاليت هاي باستان شناسي در مجموعه دستكند زيرزميني تپه قلعه رباط آغاج در شهرستان خمين، منجر به شناسايي تعداد زيادي قطعات سفال زرين فام گرديد كه شناخت پيرامون چيستي ماهيت و تجزيه عنصري آن‌ها و همچنين تشخيص منشأ توليد اين سفال ها از سوالات اين پروژه پژوهشي است. در راستاي پاسخگويي به اين سوالات، در اين تحقيق آناليز پيكسي (PIXE) تعداد 25 نمونه‌ سفال زرين‌فام يافت شده در اين مجموعه دستكند زيرزميني انجام ‌گرديد. از شتاب دهنده واندوگراف با باريكه پروتون  2MeV  براي بمباران نمونه ها استفاده شد. آشكارساز دقت بالايSi(Li) با قدرت تفكيك 170KeV براي جمع آوري پروتون هاي پس پراكنده شده در زاويه 135 درجه نسبت به باريكه فرودي به كار برده شد. نمونه ها، باريكه پروتون و آشكارساز در محفظه برهم كنش با خلاTorr 5^-10 قرار گرفتند. در ابتدا با مقايسه با كاشي هاي زرين‌فام مناطق ديگر ماهيت عنصري نمونه ها بررسي و سپس نتايج بدست آمده با مقادير عنصري كاشي هاي مناطق كاشان، ري و تخت‌سليمان مقايسه شدند كه بيشترين تطابق با نمونه هاي توليدي كاشان مشاهده گرديد.